Skuteczne zapobieganie zagrożeniom poprzez zwiększenie niezawodności rozwiązań bezpieczeństwa.
Dokładne określenie, gdzie program bezpieczeństwa mieści się w hierarchii kontroli, może ujawnić luki w tym programie bezpieczeństwa i zmniejszyć prawdopodobieństwo wypadku z udziałem energii elektrycznej. To coś więcej niż stosowanie się do zaleceń ze strony organizacji zajmujących się tworzeniem zasad bezpieczeństwa. To może być kwestia życia i śmierci. Według niezależnego badania na temat bezpieczeństwa, przeprowadzonego przez Panduit, w ciągu ostatnich pięciu lat 40% firm zgłaszało incydenty z udziałem energii elektrycznej i niestety raporty organizacji OSHA potwierdzają, że co roku w miejscu pracy dochodzi do około 350 zgonów spowodowanych porażeniem prądem. Z badań przeprowadzonych przez Panduit wynika również, że tylko 75% ankietowanych liderów ds. bezpieczeństwa i higieny pracy (EHS) określa siebie jako dobrze lub bardzo dobrze zaznajomionych z hierarchią kontroli, w porównaniu z 93% tych, którzy prawidłowo stosują sprzęt do zamykania/wyłączania maszyn, oraz 91% tych, którzy spełniają wymogi bezpieczeństwa OSHA. Dane te sugerują, że możliwą przyczyną wypadków z udziałem energii elektrycznej w miejscu pracy nie jest brak dbałości o bezpieczeństwo, ale raczej brak edukacji w zakresie definiowania poziomów hierarchii kontroli i tego, jak właściwe zrozumienie tego zagadnienia może się przełożyć na praktyczne środki bezpieczeństwa w miejscu pracy. Hierarchia środków kontroli jest kluczowym narzędziem, które należy stosować, starając się wzmocnić bezpieczeństwo związane z energią elektryczną w miejscu pracy. Istnieje pięć stopni hierarchii. Pierwsze z nich stanowią środki ochrony osobistej i kontrole administracyjne, postrzegane jako najmniej wewnętrznie skuteczne. Pozostałe stopnie hierarchii są coraz skuteczniejszymi metodami zapobiegania zagrożeniom (rys. 1).
Środki ochrony osobistej i kontrole administracyjne
Mimo że niższe szczeble hierarchii są technicznie najmniej skutecznymi metodami zapobiegania zagrożeniom, to – w szczególności środki ochrony osobistej – są określane jako fundament, na którym powinny być budowane kompleksowe programy bezpieczeństwa, lecz na ich implementacji nie należy poprzestawać przy budowie programów bezpieczeństwa. Zdefiniowane przez organizacje zajmujące się bezpieczeństwem pracowników jako sprzęt noszony w celu zminimalizowania narażenia na zagrożenia, środki ochrony osobistej są niezbędnym wyposażeniem zwiększającym bezpieczeństwo pracowników. Najczęstszymi przykładami środków ochrony indywidualnej chroniących przed zagrożeniami elektrycznymi są rękawice ochronne, okulary ochronne, osłony twarzy, wzmocnione nakrycia głowy, buty ochronne, ochrona słuchu, odzież ognioodporna oraz odzież odporna na działanie łuku elektrycznego, taka jak nakrycia głowy, kombinezony, kamizelki i kombinezony na całe ciało.
Amerykańskie Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom informuje, że ze środków ochrony osobistej korzysta 20 milionów pracowników, a według Global Market Insights rynek środków ochrony osobistej osiągnie 67,6 miliarda dolarów do 2023 roku. Jak sugerują te liczby, środki ochrony osobistej mogą być skuteczne i niewątpliwie przyczyniają się do zapobiegania urazom i wypadkom śmiertelnym. Nie oznacza to jednak, że przestają istnieć zagrożenia. Chociaż środki ochrony osobistej są lepsze niż nic, to nie rozwiązują problemu wszystkich zagrożeń. Aby zmaksymalizować skuteczność, należy koniecznie stosować ŚOO w połączeniu z innymi poziomami hierarchii. Zgodnie z procedurami bezpieczeństwa kontrole administracyjne mają na celu zmianę zachowania pracowników, na przykład poprzez szkolenia, opracowywanie procedur, egzekwowanie polityki oraz instalowanie znaków i etykiet ostrzegawczych w celu zmniejszenia niebezpieczeństwa związanego z zagrożeniami w miejscu pracy. Podobnie jak środki ochrony indywidualnej, są one stosowane głównie obok istniejących protokołów, gdzie zagrożenia nie są dobrze kontrolowane, oraz w każdej branży, w której pracownik jest narażony na kontakt z energią elektryczną. Niedrogie do wdrożenia i stosowania kontrole administracyjne wymagają wysiłku i przestrzegania przez kierownictwo i personel, aby były skuteczne. Dla wielu organizacji jest to podstawowe narzędzie do zapobiegania urazom w miejscu pracy. W rezultacie bezpieczeństwo pracowników zależy od tego, czy kontrole administracyjne są odpowiednio zaprojektowane, utrzymywane i wdrażane przez personel. Panduit zdaje sobie sprawę, że większość firm stosuje dobrze znane praktyki zawodowe w zakresie środków ochrony osobistej i posiada pewien poziom kontroli administracyjnych. Jednak nadal istnieje wiele sposobów, w jaki przedsiębiorstwa mogą wzmocnić i poprawić swoje programy bezpieczeństwa, kładąc większy nacisk na teorię zapobiegania wypadkom poprzez zmianę sposobu projektowania (prevention through design – PtD).
Kontrola inżynieryjna to większa skuteczność
Kontrole inżynieryjne stanowią środkowy szczebel hierarchii. Są bardziej skuteczne niż środki ochrony osobistej i kontrole administracyjne, ale technicznie mniej skuteczne niż eliminowanie i zastępowanie. Jednakże sprzęt zgodny z tym poziomem hierarchii i powyżej tego poziomu jest opracowywany w taki sposób, aby uwzględniał eliminację zagrożeń na etapie projektu. Według Amerykańskiego Krajowego Instytutu Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (NIOSH): „Zapobieganie poprzez projektowanie obejmuje wszystkie wysiłki mające na celu przewidywanie i projektowanie zagrożeń dla pracowników obiektów, metod pracy i operacji, procesów, sprzętu, narzędzi, produktów, nowych technologii i organizacji pracy. PtD koncentruje się na pracownikach, którzy wykonują projekty lub muszą pracować z produktami projektu. Inicjatywa ta została opracowana w celu wspierania projektowania zagrożeń, najbardziej niezawodnego i skutecznego rodzaju zapobiegania”. Innymi słowy, inżynierskie rozwiązania kontrolne, takie jak porty dostępu do danych i testery napięcia, zbudowane z uwzględnieniem zasad PtD, podzielają podstawową koncepcję, że eliminacja lub usunięcie zagrożenia są uważane za najskuteczniejsze rozwiązanie zapobiegające zagrożeniom.
Ocena poziomu bezpieczeństwa
Chociaż eliminacja lub zastąpienie są teoretycznie najskuteczniejszymi metodami zapobiegania, to jednak rzadko są one najbardziej praktyczne, a często wręcz nieosiągalne. Na przykład częstym zagrożeniem jest otwarcie zasilanej elektrycznie obudowy, ale wykonywanie prac serwisowych bez zasilania urządzenia uniemożliwia jego zdiagnozowanie lub monitorowanie. Następną opcją w hierarchii piramidy sterowania jest „zastępowanie”, druga pod względem skuteczności kontrola zagrożeń. Zastępstwo polega na zastąpieniu czegoś, co stwarza zagrożenie, czymś, co nie stwarza zagrożenia. Przykładem tego jest sprzęt odporny na łuk elektryczny. Zamiast używać tradycyjnego sprzętu, takiego jak rozdzielnice i centra sterowania silnikiem (MCC), można wybrać i zainstalować na miejscu wersje tego sprzętu odporne na wyładowania łukowe. Ta alternatywa zawiera materiał odporny na łuk elektryczny i zmniejsza narażenie na niebezpieczeństwo porażenia poprzez skierowanie energii z dala od pracownika wykonującego zadanie, takie jak obsługa lub umieszczanie wyłącznika w drzwiach szafy elektrycznej lub koło niej. Ponieważ „eliminacja” jest najskuteczniejszym sposobem na eliminowanie zagrożeń, łatwą decyzją byłoby całkowite usunięcie wszelkiej energii w obudowie elektrycznej. Niestety, w tym przypadku usunięcie całej energii z szafy sterowniczej nie pozwala na zdiagnozowanie lub monitorowanie znajdujących się w niej urządzeń, w związku z czym eliminacja zazwyczaj nie jest możliwa w przypadku prac elektrycznych na terenie zakładu.
Patrząc w przyszłość
Wypadki z udziałem energii elektrycznej mogą spowodować uszkodzenie sprzętu, poważne obrażenia ciała lub śmierć. Ścisłe zrozumienie hierarchii środków kontroli i gotowość do przyjęcia podejścia projektowego w celu poprawy bezpieczeństwa instalacji elektrycznych może pomóc specjalistom ds. bezpieczeństwa i kierownikom zakładów w skuteczniejszej ochronie pracowników przed obrażeniami elektrycznymi niż poleganie wyłącznie na środkach kontroli administracyjnej i środkach ochrony indywidualnej. Ponieważ technologie te są stworzone z myślą o nowoczesnym sprzęcie, specjaliści od instalacji i bezpieczeństwa będą mieli pewność, że ich personel jest lepiej chroniony. Personel wymagany do obsługi tej technologii często wykracza poza standardową funkcję wykwalifikowanego elektryka i obejmuje stanowiska operatorów maszyn, personelu IT i innych.
Zach Ganster jest menedżerem produktu Prewencja przez projektowanie (PtD) w Panduit. Wspiera on i rozwija istniejące linie produktów, zwiększając tym samym przychody i rentowność.
