Wózki narzędziowe stanowią jeden z podstawowych elementów systemu narzędziowego. Mają zastosowanie jako przewoźne magazyny narzędzi i materiałów, co pozwala prawidłowo organizować ich przepływ np. między wypożyczalnią (rozdzielnią narzędzi), ostrzalnią a stanowiskami pracy.
W zależności od przewidywanej funkcji wózki dzieli się na narzędziowe i warsztatowe. Jednak w wielu przypadkach jest to podział sztuczny i bardzo subiektywny. Dlatego w artykule zamiennie stosowane są te dwa określenia. Wózki narzędziowe są jednym z najpopularniejszych rodzajów mebli warsztatowych. Wykonane są najczęściej ze stali lub aluminium i wyposażone w koła jezdne. Ergonomiczny, dobrze dobrany do potrzeb wózek warsztatowy porządkuje miejsce pracy, a dzięki mobilności łatwo go przemieszczać tak, by zawsze był pod ręką. Dlatego też wózek taki bezpośrednio przyczynia się do podniesienia wydajności pracy. Dziś meble warsztatowe (w tym wózki narzędziowe) stanowią ważną część asortymentu każdego producenta profesjonalnych narzędzi.
Na rynku dostępna jest oferta zarówno krajowych producentów, jak i zagranicznych. Trzeba przyznać, że nasze firmy dobrze sobie radzą z konkurencją zagraniczną. Wynika to z uzasadnionego w wielu przypadkach przekonania odbiorców, że krajowy wyrób jest solidnie wykonany. Jakość wykonania odgrywa w tym asortymencie produktów decydującą rolę. Również konstrukcyjnie krajowe wózki warsztatowe/narzędziowe są co najmniej na poziomie oferty zagranicznej.
W sprzedaży spotyka się bardzo różnorodne konstrukcje. W zależności od konkretnego przeznaczenia są one również nazywane wózkami: montażowymi, warsztatowymi, stołami warsztatowymi. Podstawowym parametrem technicznym tego typu mebli warsztatowych jest poza wymiarami maksymalna nośność. Natomiast typowy układ jezdny to dwa kółka jezdne i dwa kółka skrętne z ustalaczem. W przypadku wózków narzędziowych przysłowiowy diabeł tkwi w konstrukcyjnych szczegółach i jakości wykonania.
Specjalizacja
Wymagania użytkowników w stosunku do wózków warsztatowych wynikają z różnych potrzeb warsztatów mechanicznych czy zakładów produkcyjnych. Producenci starają się dostosowywać oferowane produkty do przewidywanych zastosowań. Przykładowo HK Produkcyjny Ośrodek Maszynowy z Suwałk jest producentem systemów do transportu i przechowywania narzędzi do obrabiarek CNC, w tym wózków narzędziowych. Tworzą one uniwersalny system pozwalający na rozbudowę wyposażenia. Wózek jest podstawowym elementem systemu narzędziowego. Wszystkie narzędzia są bezpiecznie transportowane w specjalnych wkładkach lub na półkach i w szufladach. Wózki firmy HK można też dowolnie wyposażyć w koszyki narzędziowe, półki, półko-magazynki i szuflady.
Wózki narzędziowe Bahco to wynik współpracy firmy ze specjalistami pracującymi dla firmy Snap-On – znanego amerykańskiego producenta branży narzędziowej. Nowy wózek o oznaczeniu katalogowym 1425-NC jest przystosowany do pracy np. w warsztatach samochodowych. Standardowa budowa szufladowa została zastąpiona dwiema szafkami. W dolnej są dwie półki, na których można układać narzędzia. Podstawową rolę pełni w tym modelu szafka górna wyposażona w perforowane drzwi. Na ich wewnętrznych stronach rozmieszczonych jest wiele uchwytów do mocowania dużej liczby narzędzi. Tylna i boczne ściany wózka wykonane są z blachy perforowanej, przez co uzyskuje się dużą powierzchnię do przechowywania narzędzi. Firma Bahco oferuje też szeroki wybór zawieszek i mocowań, co pozwala na swobodną konfigurację i rozłożenie narzędzi, w zależności od potrzeb. Nie traci się tu czasu na wysuwanie szuflad i sprawdzanie ich zawartości. Wysokość wózka Bahco to 163 cm, co z ergonomicznego punktu widzenia zapewnia, że wszystkie potrzebne części i narzędzia znajdują się na wysokości ramion. Wózek umieszczono na gumowych kołach z blokadą. Jest też rękojeść pozwalająca wygodnie zmieniać położenie wózka.
Z kolei IRIMO proponuje serię półprofesjonalnych wózków warsztatowych obejmujących wózki 5-, 6- i 7-szufladowe. Dodatkowym elementem jest 4-szufladowa nadstawka, którą można umieścić na blacie wózka. Całkowita ładowność szuflad i blatu to 350 kg (szuflady o obciążalności 20 kg). Szuflady są wyposażone w system zatrzaskowy, co zabezpiecza je przed otwarciem w czasie transportu. Szuflady wyposażono w antypoślizgową wkładkę i są one przystosowane do modułów narzędziowych IRIMO. Wózek zamykany jest za pomocą zamka centralnego. Wózki wyposażone są w cztery kółka, z czego dwa to kółka obrotowe z blokadami. Obsługę wózka ułatwiają dwie plastikowe rękojeści przymocowane do obu ścian bocznych.
Godny polecenia, według przedstawicieli firmy Jotkel, jest wózek żaluzjowy o wymiarach 895x900x450 mm, z szufladami na prowadnicach kulkowych, a ich obciążenie maksymalne to 20 kg. Wózek ten różni się od standardowych, dostępnych na rynku tym, że jest możliwość otwierania szuflad na dwie strony, dzięki temu wszystko jest zawsze pod ręką. Wózek wyposażono w dwa koła stałe o średnicy 160 mm i dwa skrętne o średnicy 100 mm. Wózek ma blokadę przed samoistnym wysunięciem się szuflad. Standardowo jest wyposażony w nakładkę z tworzywa sztucznego.
Z polskich producentów mebli metalowych, w tym wózków warsztatowych, warto wymienić firmę MEDROS specjalizującą się w projektowaniu i produkcji gabarytowych mebli metalowych z blachy, malowanych proszkowo. W ofercie firmy jest kilka wózków warsztatowych, w większości modeli wyposażonych w blat wyłożony gumą – mogą one służyć jako podręczna przestrzeń robocza. Firma dysponuje własnym zespołem projektantów i inżynierów zajmujących się rozwojem i doskonaleniem produktów.
Jednym z produktów firmy jest wszechstronny wózek warsztatowy model WW-RB z rozsuwanym blatem roboczym wyłożonym gumą olejoodporną. W skład skrzyni wózka wchodzi szafka z półką zamykaną zamkiem 3-punktowym. Jego górna część wykonana jest w postaci rozsuwanego blatu oddzielnie zamykanego, wyłożonego gumą olejoodporną, pod blatem znajduje się schowek na narzędzia oraz szuflada na śruby, nakrętki itp. Wózek ma 4 koła skrętne, z których dwa wyposażone są w hamulec. WW-RB wykonany jest z blachy 0,8 mm, a jego waga to około 40 kg.
Wykonany z blachy stalowej wózek z tablicami narzędziowymi Huni Italiana ma certyfikat bezpieczeństwa GS-TÜV Instytutu Niemieckiego „TÜV Rheinland”, co ma gwarantować wytrzymałość i wykończenie bez ostrych rogów i brzegów. Meble te zostały zaprojektowane i wykonane z myślą o zapewnieniu maksymalnego bezpieczeństwa użytkowania. Cechą charakterystyczną serii jest wyposażenie wózków w dwie pionowe ścianki z otworami co 25 mm umożliwiającymi ustawienie trzech tablic narzędziowych. Tablice mogą być zamocowane poziomo lub w pozycji pochylonej (20º). Jest możliwość zamontowania w części zewnętrznej, na przedniej ścianie wózka, półki obwodowej z podpórką na tablice wykonaną ze żłobkowanego PVC. Jest też kieszeń na dokumenty, szkice i broszury techniczne. Pierścienie na narzędzia wykonane są z czerwonego polipropylenu, co poprawia ich widoczność.
Producenci narzędzi oferują też wózki z pełnym wyposażeniem w zestawy narzędzi. Jeśli zestaw jest właściwie dobrany do potrzeb i wysokiej jakości, to jest to atrakcyjne rozwiązanie. Wkłady z narzędziami idealnie pasują do szuflad co znakomicie porządkuje środowisko pracy. Od razu też widać, czy jakiegoś narzędzia nie brakuje. Jeśli jakość narzędzi jest wysoka i dba się o ich kompletność, mogą znakomicie służyć przez wiele lat. Przykładem jest wózek warsztatowy Mannesmann M28290 z 321-częściowym asortymentem narzędziowym.
Jest to solidna konstrukcja stalowa, malowana lakierem proszkowym, wyposażona w duży górny blat z antypoślizgową nakładką oraz siedem zamykanych centralnie szuflad na prowadnicach rolkowych o dużej wytrzymałości, wyposażonych w blokadę otwarcia. Całość umieszczona jest na regulowanych kółkach (2 nieruchome, 2 skrętne z hamulcami). Masa konstrukcji to 87 kg. Specyfiką tego wózka jest 6 wkładów z narzędziami dokładnie pasującymi do szuflad (jedna szuflada do swobodnej dyspozycji).
Innym przykładem jest stół warsztatowy na kółkach produkcji GEDORE z zestawem 321 narzędzi. Jest to stół o dużej pojemności z 28-modułami zawierającymi narzędzia.
Blat wykonano ze sklejki bukowej Multiplex o grubości 30 mm. Do tego dziewięć szuflad o dużej wytrzymałości z indywidualnym blokowaniem o 100-proc. wysuwie, prowadnice na łożyskach kulkowych, do obsługi jedną ręką, zamykane na centralny zamek na kłódkę. Wózek jest wyposażony w koła o dużej wytrzymałości (dwa koła skrętne o średnicy 125 mm, w tym jedno z blokadą, oraz dwa koła o średnicy 200 mm). Przewidziano też możliwość zabudowania wysuwanej ściany tylnej. Stół warsztatowy wyróżnia się dużą przestrzenią użytkową. Zawieszenie o dużej obciążalności, na łożyskach wałeczkowych. Obciążalność statyczna stołu to ponad 700 kg, mobilna powyżej 500 kg.
Na rynku są też dostępne różne rozwiązania typu „ruchomy warsztat”. Przykładem modele firmy Stanley, takie jak ruchomy warsztat FatMax o konstrukcji modułowej, rozsuwanej wykonane z wytrzymałego tworzywa strukturalnego. Po otwarciu mamy łatwy dostęp do czterech organizerów, takich jak: duży pojemnik na elektronarzędzia, organizer na drobne materiały, narzędzia, pojemnik górny na narzędzia ręczne oraz pokrywy górnej z wyjmowaną półką na drobne materiały podręczne. Warsztat pozwala przechowywać narzędzia i materiały o różnych gabarytach, a szyny kulkowe umożliwiają łatwe rozsuwanie skrzyni. Inne elementy konstrukcji to pojedynczy zatrzask blokujący, duże koła ułatwiające przemieszczanie organizera w trudnym terenie i teleskopowa rękojeść. W ofercie firmy jest też bardziej profesjonalny ruchomy warsztat PRO wykonany z metalu i wysokoudarowego polipropylenu o konstrukcji modułowej z dwiema szufladami, wyjmowaną tacką na akcesoria, pokrywą metalową z rowkiem służącym do przytrzymywania przycinanego materiału. Warsztat Stanley PRO jest też wyposażony w uchylną szufladę na elektronarzędzia, ma regulowaną wysokość uchwytu oraz koła gumowe o dużej średnicy zapewniające stabilność. Pokrywa wykonana jest ze stali nierdzewnej.
Do użytkowania w wilgotnych pomieszczeniach, w branży spożywczej i farmaceutycznej warto stosować wózki wykonane z aluminium. Są one całkowicie odporne na korozję i o ponad 60% lżejsze niż wykonane z blachy stalowej. Takie wózki ma na przykład w ofercie Kaiser+Kraft, a ich parametry użytkowe to między innymi: pałąk i wanna z eloksalowanego aluminium, siedem szuflad o nośności około 20 kg, zamknięcie centralne z zamkiem bębenkowym. Producent przewiduje dla nich temperatury użytkowania od -20 do +80oC.
Nowości
W przypadku wyposażenia, jakim są wózki narzędziowe, może się wydawać, że trudno tu o nowości w zakresie konstrukcji i wykonania. Jednak nie do końca jest to prawdą, choć o wielkich innowacjach trudno tu mówić, jest to na przykład rozszerzenie zakresu stosowania, konstrukcje z aluminium itp. oraz możliwość zastosowania wyposażenia dodatkowego czy łatwe dostosowanie do potrzeb użytkownika w przypadku modułowego wyposażenia dodatkowego. Z nowych rozwiązań to również wyposażenie szuflad ułatwiające utrzymanie przeglądu przechowywanych narzędzi itp.
Na rynku obserwuje się, jak mówi Krzysztof Siara z firmy Kaiser+Kraft, tendencję do oferowania „warsztatów na kołach”, które pomagają w przechowywaniu narzędzi, materiałów do napraw bądź służących jako ruchome magazyny części i narzędzi. W przypadku oferty Kaiser+Kraft są to ruchome stoły warsztatowe EUROKRAFT wykonane całkowicie ze stali w czterech wersjach. Ich cechy charakterystyczne to uchwyt pałąkowy z okrągłej rurki. Ogumienie pełne, dwa kółka wsporcze, 2 kółka skrętne z ustalaczem. Lakierowane metodą proszkową.
– Przechodzimy do dużych wózków, a właściwie do „jeżdżących stołów” – mówi Patrycja Krzywonos z firmy Jotkel. Wymiary takiego wózka to 1430x400x700, wyposażone są w dwa koła stałe i dwa skrętne o średnicy 160 mm. Duży wysuw szuflad (90%) ułatwia szybki i wygodny dostęp do narzędzi użytkowanych w trakcie pracy, a obciążenie szuflady to aż 70 kg. Również standardem są etykiety, które można przykleić do szuflady. Blat wózków wykonany jest z trwałej, szlifowanej i lakierowanej sklejki o grubości 30 mm (jest możliwość pokrycia blatu gumą ryflowaną olejoodporną).
Kolorystyka
Jak się okazuje, estetyka miejsca pracy ma bezpośredni wpływ na wydajność, utrzymanie porządku itp. Uważa się, że kolory mają wpływ na nasze samopoczucie, i tak pomarańczowy – nastraja pogodnie, zwiększa motywację, wzmacnia siłę woli, żółty – stymuluje mózg, wzmacnia system nerwowy, poprawia pamięć, a zielony – reguluje krążenie krwi, uspokaja, podtrzymuje aktywność. Większość mebli warsztatowych wykonanych z metalu jest malowana przy wykorzystaniu farb proszkowych, co zapewnia powłokom wysoką trwałość i odporność na warunki spotykane w środowisku warsztatu lub hali produkcyjnej. Kolory oznaczane są w systemie RAL – nazwa jest skrótem od niemieckiego Państwowego Komitetu do Spraw Warunków Dostaw (Reichsausschuss für Lieferbedingungen), założonego w 1925 r. przez niemiecki rząd oraz przedsiębiorstwa prywatne. W 1927 roku RAL stworzył pierwszy rejestr obejmujący 40 kolorów gotowych, które dały początek liczącej dziś 215 kolorów kolekcji kolorów RAL Classic. Rejestr RAL stał się standardem w większości krajów europejskich. Obecnie paleta RAL jest powszechnie stosowana w przemyśle lakierniczym, budowlanym, meblowym, maszynowym i innych. Podstawowa kolekcja to RAL 841-HR, a kolekcja barw „błyszczących” to RAL 841-GL.
Dbałość o estetykę, w tym dobór kolorów w miejscu pracy, nie jest jeszcze traktowany z uwagą, na jaką zasługuje. Ma również znaczenie w porządkowaniu miejsca pracy, na przykład zapobiega przemieszczaniu narzędzi na inne stanowiska itp.
Użytkowanie
Ogólnie mówiąc, meble metalowe wykonane z blachy stalowej o powierzchniach malowanych proszkowo charakteryzują się dużą trwałością. Jeśli mają służyć przez wiele lat, to jednak warto zachować zasady eksploatacji zalecane przez producentów. Jeśli meble są przeznaczone do użytku w pomieszczeniach, to nie należy z nich korzystać na zewnątrz budynków lub wewnątrz budynków, ale w środowisku agresywnym, na przykład o podwyższonej wilgotności czy gdy występują substancje agresywne. Zazwyczaj w takich przypadkach producent nie odpowiada za uszkodzenia wynikające z wpływu środowiska zewnętrznego. Przy umieszczaniu materiałów, narzędzi itp. należy starać się, by były obciążane od dolnego poziomu (dolnej półki lub dolnej szuflady). Poprawia to bezpieczeństwo użytkowania, zwiększając stabilność wózka. W żadnym wypadku nie wolno przekraczać maksymalnych obciążeń na jedną półkę lub na jedną szufladę poza określoną w specyfikacji. Nie należy ich też obciążać dodatkowymi elementami typu nadstawek, jeśli nie są one do tego przystosowane. Powierzchnie lakierowane czyści się wyłącznie środkami i narzędziami czyszczącymi niedziałającymi agresywnie chemicznie i nierysującymi powierzchni. Choć mechanizmy ruchome, takie jak zawiasy, prowadnice itp. nie wymagają szczególnej konserwacji, należy dbać, by nie zostały nadmiernie zanieczyszczone.
Na jakie rozwiązania warto obecnie zwrócić uwagę?
Jak twierdzą osoby obserwujące rynek wózków warsztatowych, zainteresowaniem wymagających klientów cieszą się na przykład oferty kompaktowych ruchomych stołów warsztatowych, będących połączeniem ruchomego stanowiska pracy, szafki narzędziowej i magazynku części zamiennych. Zasadą jest też zwracanie uwagi na to, jak wiele dany wózek narzędziowy może równocześnie spełniać funkcji. Im więcej – tym lepiej – bo umożliwia to oszczędność miejsca, czasu (wszystko pod ręką) i pieniędzy – nie potrzeba kupować wielu różnych produktów: stołów warsztatowych, szafek szufladowych itp. Wskazuje się też na względy bezpieczeństwa, takie jak szuflady zabezpieczone przed samoistnym wysunięciem, o dużej obciążalności i stosowanie przeciwwagi zabezpieczającej przed przewróceniem się wózka.
Trwałość mebli metalowych może wynosić nawet kilkadziesiąt lat. W rzeczywistości zależy ona od materiału i technologii wykonania. Ważne jest, by wszystkie komponenty były wysokiej jakości lub proste i łatwe do wymiany. W zależności od wykorzystywanego przez producenta parku maszynowego różna może być precyzja wykrawania i gięcia blachy. Dokładność wykrawania blachy oraz precyzja gięcia są decydujące dla „trzymania” wymiarów oraz estetyki wykonania poszczególnych elementów, na przykład dobre parametry to: wykrawanie z dokładnością do 0,01 mm oraz gięcie z dokładnością do 0,1 mm. Bardzo ważne jest malowanie proszkowe. Nie chodzi tu tylko o względy estetyczne, takie jak równość i gładkość powierzchni, ale również o trwałość. Warstwa farby stanowi bowiem zabezpieczenie blachy przed korozją. Tylko odpowiednio prowadzony proces technologiczny, w tym zwłaszcza kąpieli przed malowaniem proszkowym, zapewni długotrwałe użytkowanie. Niektórzy producenci wykonują też wnętrza szuflad i półki z blachy ocynkowanej, co zwiększa odporność na korozję.
Wózki, stoły warsztatowe to jeden z elementów systemów porządkujących. Umiejętne ich wykorzystanie ułatwia organizację pracy. Dlatego też ich właściwy dobór, w tym wykonanie na zamówienie, jest dobrym rozwiązaniem, zwłaszcza że ich żywotność jest obliczona na wiele lat. Choć z natury wózki warsztatowe/narzędziowe mają dużą trwałość i odporność, to warto dokładnie czytać warunki gwarancji podawane przez producentów, nawet gdy jest ona określana jako „dożywotnia”. Wiele elementów składowych mebli tego typu może być z niej wyłączonych, jak choćby zamki, prowadnice, zawiasy itp.
Krzysztof Siara, Kaiser+Kraft
Moim zdaniem dziś w przypadku wózków narzędziowych liczy się możliwość rozbudowy lub szybkiej i elastycznej zmiany funkcji oraz dostosowanie do specyficznych potrzeb użytkownika. Ważne jest zamknięcie (zamek bębenkowy, kłódka to dziś wyposażenie archaiczne), a także – w przypadku szuflad – bezpieczeństwo ich wysuwania oraz duża nośność i wyposażenie w ograniczniki umożliwiające wysuwanie tylko jednej szuflady. Ważna jest też przeciwwaga uniemożliwiająca przewrócenie się wózka i inne elementy podnoszące bezpieczeństwo użytkowania.
Autor: Bohdan Szafrański
