Pompy należą do grupy urządzeń, bez których trudno wyobrazić sobie normalne funkcjonowanie zakładów przemysłowych. Pewność działania instalacji zależy od właściwego doboru produktu, którego parametry powinny być odpowiednio dostosowane do potrzeb. Duża różnorodność typów pomp oferowanych przez wielu producentów i dostawców obecnych na rynku, a także coraz większa funkcjonalność samych urządzeń sprawiają, że każdy potencjalny klient znajdzie z pewnością coś dla siebie.
Hutnictwo, ciepłownictwo, browarnictwo, cukrownictwo, energetyka, ochrona środowiska, przemysł papierniczy, spożywczy, chemiczny czy branża wodno-kanalizacyjna to tylko niektóre obszary, w których znajdują zastosowanie pompy przemysłowe o różnej budowie i charakterystyce. Z eksploatacyjnego punktu widzenia ważna jest ich energooszczędność oraz niezawodność działania, którą można osiągnąć regularnie i umiejętnie przeprowadzając prace konserwacyjne, które zapobiegają pojawieniu się przedwczesnych awarii, a tym samym nie dopuszczają do niepotrzebnych przestojów w produkcji.
Wiele firm na rynku
Na polskim rynku działa bardzo duża liczba firm mających w swojej ofercie różnego rodzaju pompy. Przykładem jest Hydro-Vacuum – największa polska fabryka pomp i systemów pompowych, której historia liczy ponad 150 lat. Firma może się poszczycić dużą zdolnością produkcyjną – rocznie linie fabryczne opuszcza około 70 tys. pomp i urządzeń wchodzących w skład systemów pompowych. Głównym odbiorcą oferowanych przez firmę produktów jest branża wodociągowo-kanalizacyjna. Liczby mówią same za siebie: Hydro-
-Vacuum zaspokaja ponad 70% potrzeb polskiego rynku przemysłowych pomp głębinowych oraz dostarcza 50% wszystkich kupowanych przez polskich klientów przepompowni ścieków z separacją ciał stałych.
Do znanych producentów pomp należą też m.in. takie firmy, jak: Grupa Powen-Wafapomp, Leszczyńska Fabryka Pomp, Kielecka Fabryka Pomp BIAŁOGON, INSTALcompact, Brzeska Fabryka Pomp i Armatury „Meprozet”, czy też firma FAPO – Pompy i Systemy Dozowania, która od 1973 roku zajmuje się produkcją pomp dozujących oraz urządzeń wspomagających proces dozowania stosowanych w różnych gałęziach przemysłu.
Wyżej wymienieni producenci wraz z firmą ANGA, specjalizującą się w produkcji uszczelnień mechanicznych czołowych stosowanych w różnych urządzeniach z wałem obrotowym (m.in. pompach wirowych), są członkami Stowarzyszenia Producentów Pomp, które zostało założone w 1996 r. jako organizacja zrzeszająca zarówno polskich producentów pomp, jak i wiodące firmy z nimi współpracujące. Nadrzędnym celem stowarzyszenia jest konsolidacja polskiego przemysłu pompowego na rzecz poprawy wizerunku tej gałęzi produkcji w kraju i za granicą oraz reprezentowanie i wspieranie interesów producentów wobec innych organizacji i instytucji. W 2004 roku stowarzyszenie stało się członkiem EUROPUMP – Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Pomp, w którym aktywnie działa na rzecz polskiego przemysłu pompowego.
Warto wspomnieć też o założonej w 1920 roku firmie TOFAMA – jednym z największych w kraju producentów pomp wirowych i śrubowych, armatury przemysłowej i aparatury metalowej przeznaczonych głównie dla przemysłu chemicznego i spożywczego, czy też o założonej w 1868 roku firmie Sigma Group, która jest jednym z największych producentów pomp w Europie.
Na liście światowych liderów produkujących pompy znajduje się niewątpliwie Grupa Grundfos, która ma swoje przedstawicielstwo także w Polsce. Ogólnie firma reprezentowana jest przez ponad 80 spółek handlowych w przeszło 55 krajach. Roczna produkcja pomp wynosi ponad 16 milionów sztuk. To obecnie największy na świecie producent pomp obiegowych, który obejmuje ok. 50% światowego rynku. Produkty Grundfos dostępne są również w ofercie wielu dystrybutorów działających na polskim rynku.
Jednym z wiodących światowych producentów pomp i systemów pompowych do instalacji grzewczych, chłodniczych i klimatyzacyjnych, zaopatrzenia w wodę oraz oczyszczania i odprowadzania ścieków jest też firma Wilo, mająca swoją siedzibę w Dortmundzie. Początki jej działalności datuje się na 1872 rok. Wilo ma obecnie blisko 60 spó-łek produkcyjnych i handlowych na całym świecie.
Należy dodać, że wyżej wymienione firmy stanowią jedynie ułamek dostępnej oferty rynkowej, obejmującej wielu producentów oraz dystrybutorów pomp, których z uwagi na liczebność nie sposób wymienić.
Pompy odśrodkowe i membranowe w rankingu popularności
Pompy dzielimy na wirowe i wyporowe. Pompy wirowe to takie, w których łopatkowy wirnik zwiększa moment pędu (kręt) cieczy, powodując efekt ssania we wlocie i nadwyżkę ciśnienia po stronie tłocznej pompy. W przeciwieństwie do pomp wyporowych, w pompach wirowych nie jest konieczne uszczelnienie oddzielające obszar ssawny od tłocznego.
Zgodnie z odpowiedziami ankietowanych użytkowników najbardziej popularnymi pompami wirowymi są pompy odśrodkowe. Tego zdania jest aż 80% respondentów. Identyczny wynik otrzymaliśmy niespełna rok temu (w lutym 2013 roku) podczas przeprowadzania podobnego sondażu dotyczącego pomp przemysłowych. Wówczas również 80% ankietowanych uznało pompy odśrodkowe za najczęściej instalowane w zakładach, natomiast jedna piąta wskazała pompy specjalne i diagonalne (samozasysające, krążeniowe) jako najbardziej popularne, a nieco mniejsza liczba (ok. 10%) – pompy helikoidalne i śmigłowe. Odpowiedzi te są bardzo zbieżne z wynikami najnowszego sondażu – jak pokazuje wykres 1, na drugiej pozycji także znalazły się pompy specjalne, a na kolejnych – diagonalne, helikoidalne oraz śmigłowe.
Jeśli chodzi o pompy wyporowe, to – analogicznie jak w poprzednim badaniu – na pierwszym miejscu uplasowały się pompy membranowe. Prawie połowa respondentów jest zdania, że cieszą się one największą popularnością (wykres 2). W lutowym sondażu odsetek ten wynosił 52%. W dalszej kolejności znalazły się wówczas pompy: zębate (40%), tłokowe (29%), łopatkowe i krzywkowe (25%) oraz śrubowe i skrzydełkowe (12%). Tym razem, zgodnie z typowaniami użytkowników, pompy śrubowe zostały uznane za równie popularne jak pompy membranowe (47%), a tłokowe (w tym wielotłoczkowe i nurnikowe) uzyskały taką samą liczbę głosów jak zębate (33%).
Coraz większe możliwości
Zdaniem Grzegorza Molińskiego, wiceprezesa zarządu firmy POMPAX, obecnie wśród nowości proponowanych przez producentów pomp dominują dwa trendy. Pierwszy to poprawa efektywności energetycznej urządzeń, drugi to innowacyjne rozwiązania z grupy e-solutions oraz i-solutions, czyli zaawansowana elektronika i zdalne monitorowanie pomp. Kiedyś technologie dostępne tylko dla sektora przemysłowego, dziś dostępne dla każdego. Urządzenia pompowe to nie są już tylko urządzenia hydrauliczne. Stały się urządzeniami inteligentnymi – potrafią dostosować się do instalacji, na której pracują, i dają możliwość bezprzewodowego monitorowania ich wydajności. Dzięki temu klient otrzymuje nieograniczoną swobodę i elastyczność oraz dokładny wgląd, w czasie rzeczywistym, w działanie systemu pompowego. Przy użyciu smartfonów, tabletów i laptopów podłączonych do Internetu możemy dzisiaj sterować pojedynczą pompą, a nawet całą instalacją pompową.
Wśród innowacyjnych rozwiązań znajduje się Grundfos CUE – najnowszy produkt szeregu E-rozwiązań (E-solution) układów pomp z regulowaną prędkością obrotową, przeznaczonych do zastosowań, takich jak przemysł, instalacje w budynkach, komunalne i prywatne instalacje wodociągowe, odprowadzanie ścieków i nawadnianie. Ten nowy typoszereg montowanych na ścianie przetwornic częstotliwości z wyposażeniem i funkcjami dla pomp Grundfos i specjalnym interfejsem użytkownika oferuje funkcje podobne do tych, jakie mają E-pompy firmy Grundfos, które są wyposażone w silniki z wbudowaną przetwornicą częstotliwości.
Z uwagi na to, że około 70% całościowych kosztów poniesionych przez cały okres eksploatacji pompy z regulowaną prędkością wiąże się ze zużyciem energii, sterowanie prędkością pompy adekwatne do aktualnego zapotrzebowania przyczynia się do znacznych oszczędności energii i zmniejszenia emisji dwutlenku węgla. Stosując pompę z regulowaną prędkością, można obniżyć roczne zużycie energii i koszty nawet do 50%. CUE otwiera nowe możliwości. Rozwiązania E można stosować np. w rejonach ochrony ATEX/IECEx, w instalacjach sanitarnych oraz w wielu innych obszarach, gdzie niedozwolona lub niepożądana jest elektronika. Co ważne, za pomocą CUE możliwe jest łatwe i szybkie uruchamianie. Wystarczy jedynie wprowadzić podstawowe dane konfiguracji, jak rodzina pomp, dane silnika, typ przetwornika, funkcja sterowania i wartość zadana, a CUE w sposób automatyczny nastawi wszystkie niezbędne parametry, takie jak: czasy rampy, stałe ciśnienie, prędkość minimalną itd.
Przykładem systemu zdalnego zarządzania, dzięki któremu można zarządzać instalacją pompową za pośrednictwem komputera PC podłączonego do Internetu, przy bardzo niskich kosztach, jest Grundfos Remote Management (GRM). To pomocne narzędzie umożliwia całkowity przegląd stanu systemu pompowego i pozwala być na bieżąco z informacją zwrotną, śledzić zużycie energii, przesyłać dokumentację, zarządzać czynnościami serwisowymi i konserwacyjnymi.
Wprowadzanie innowacyjnych technologii pozwala również znacząco zwiększyć sprawność pomp przy jednoczesnej minimalizacji gabarytów. Ergonomiczność nowych urządzeń znakomicie widać na przykładzie pomp Wilo-Stratos Giga, które są nawet do trzech razy mniejsze niż konwencjonalne pompy z asynchronicznymi silnikami indukcyjnymi. Poza tym firma dba również o klienta, oferując mu inne funkcje. – Ważnym aspektem dla nas jest satysfakcja klienta, stąd w zależności od segmentu wyposażamy nasze urządzenia w niezbędne funkcje skierowane do użytkownika, jak np. funkcja Dynamic Adapt ustawiana na pompach typu Wilo-Stratos PICO, dedykowana do instalacji domów jedno- i wielorodzinnych, pozwalająca w prosty i automatyczny sposób dopasować pracę pompy do warunków instalacji – tłumaczy Bartosz Tywonek, specjalista ds. technicznych z działu marketingu w firmie Wilo Polska.
Ciekawym rozwiązaniem jest też oferowany przez firmę KSB PumpMeter, który montowany jest seryjnie na pompie, umożliwiając rejestrowanie wszystkich parametrów pracy, przedstawienie ich w sposób przejrzysty oraz informowanie, czy pompa pracuje efektywnie i oszczędnie. Przejrzysty wyświetlacz pozwala na łatwy odczyt wszystkich ważnych wielkości pomiarowych oraz istotnych parametrów pracy pompy, jak również punktu pracy i profilu obciążenia.
Bartosz Tywonek podkreśla, że przyszłość i kierunek rozwoju w znacznym stopniu został już sprecyzowany przez Unię Europejską poprzez wprowadzenie dyrektywy ErP (2009/125/WE). Dyrektywa ErP (Energy related Products – produkty związane z energią) określiła nowe, minimalne poziomy sprawności silników oraz części hydraulicznych, które muszą spełniać urządzenia pompowe, aby zostały wprowadzone na rynek. Kierunek działania to postawienie na technologie, takie jak silniki z magnesem trwałym czy napędy HED, pozwalające na redukcję poboru energii elektrycznej oraz emisji dwutlenku węgla.
Coraz większy stopień automatyzacji, digitalizacji, zastosowanie zaawansowanej elektroniki i wbudowanej inteligencji oraz coraz wyższy stopień energooszczędności to z pewnością jedne z najważniejszych wyznaczników nowoczesnych pomp.
Cena i trwałość
W opinii ankietowanych najważniejszymi czynnikami branymi pod uwagę podczas zakupu pompy są cena oraz trwałość (wykres 3). Sondowana grupa jest przekonana, że trwałość pompy idzie w parze z ceną. Za dobry jakościowo produkt trzeba odpowiednio zapłacić. Oczywiście, podobnie zresztą jak w poprzednim sondażu, dla respondentów ważne są też parametry techniczne, przede wszystkim takie jak wydajność oraz moc, a najmniej istotne – serwis oraz termin dostawy. Warto przy tym dodać, że w sondażu, który miał miejsce w lutym 2013 roku, dla ankietowanej grupy najważniejszym kryterium przesądzającym o zakupie była marka (73%), która tym razem znalazła się na trzecim miejscu (47%).
Przyjrzyjmy się teraz ocenie kompetencji serwisu oferowanego przez dostawców zaopatrujących w pompy naszych respondentów. Aż 47% sondowanych ocenia kompetencje serwisu bardzo dobrze. Taka sama liczba ankietowanych twierdzi, że serwis zasługuje na ocenę dobrą. Użytkownicy są zadowoleni z szybkości i solidności działania serwisantów, ich fachowej wiedzy oraz umiejętności szybkiego rozpoznania przyczyny usterki, profesjonalnego podejścia do klienta, dostępności części zamiennych (np. uszczelnień mechanicznych) itd.
Pozostały odsetek osób (6%) uważa, że serwis zasługuje na ocenę negatywną m.in. z tego powodu, że części zamienne dostarczane przez serwis wykonane są z gorszych materiałów i są mniej trwałe od części stosowanych w nowych pompach.
Podejście do konserwacji
Odpowiednia konserwacja gwarantuje poprawne działanie pompy. Mimo iż użytkownicy są świadomi tego faktu, to jednak nie wszyscy regularnie przeprowadzają konserwację. Wśród ankietowanych można zauważyć wyraźny podział na – niemal równe liczebnie – dwie grupy: konserwujących pompy oraz tych, którzy tego nie robią (wykres 4).
Jaki jest główny cel konserwacji? Według Bartosza Tywonka konserwacja ma przede wszystkim za zadanie sprawdzenie aktualnego stanu i poziomu zużycia poszczególnych elementów: uszczelnienia, urządzenia tnącego, łożyska czy wirnika. Systematyczne serwisowanie urządzeń pozwoli na uniknięcie sytuacji, w których przez znaczące zużycie elementów pomp dochodzi do przestojów przy dostarczaniu ciepła lub produkcji przemysłowej. W zależności od typu i konstrukcji pompy częstotliwość prac konserwacyjnych jest różna, stąd ważne jest, aby stosować się do warunków opisanych w instrukcji dołączanej przez producenta do urządzenia.
Podobnie jak w ostatnim badaniu, również teraz częstotliwość przeprowadzania prac konserwacyjnych odbywa się najczęściej na podstawie zaleceń zawartych w dokumentacji techniczno-ruchowej (DTR) używanej pompy, w innym przypadku – raz na 6 miesięcy, ewentualnie – raz w roku. Niestety zdarzają się i tacy, którzy z konserwacją czekają do ostatniej chwili, kiedy pojawią się pierwsze oznaki nieprawidłowej pracy.
Trzeba mieć na uwadze, że zaniedbywanie czynności konserwacyjnych skutkuje pojawianiem się różnego rodzaju usterek, do których, w opinii respondentów, dochodzi czasami (47%), rzadko (40%), często (7%) lub wcale (6%). Według większości ankietowanych podczas eksploatacji pompy najczęściej pojawiają się problemy z uszczelnieniami i łożyskami. Niezwykle ważne są odpowiednie działania prewencyjne, których zadaniem jest niedopuszczenie do awarii.
– Najczęstszą przyczyną usterek jest nieprawidłowa obsługa urządzenia przez klienta. Aplikacje pompowe bardzo często nie są należycie eksploatowane. Klienci zapominają o okresowych przeglądach technicznych, czasami urządzenia są źle dobrane na zadane parametry pracy. Bardzo duże znaczenie ma odpowiednia konserwacja pompy. Prowadzenie planowanej polityki remontowej pozwala zminimalizować niespodziewane wydatki, które pojawiają się podczas awarii urządzenia. Najważniejszym działaniem zapobiegawczym jest systematyczna wymiana mechanicznych podzespołów, podlegających regułom naturalnej eksploatacji – mówi Grzegorz Moliński z firmy POMPAX.
Osoby biorące udział w sondażu poprosiliśmy również o wymienienie najbardziej i najmniej awaryjnych części pomp używanych w ich zakładzie. Wśród sondowanej grupy panuje przekonanie, że najbardziej awaryjnymi częściami są wymienione już wcześniej uszczelnienia i łożyska, a także takie elementy, jak: wirniki, sprzęgła czy tuleje ochronne wałów. Za najmniej awaryjne zostały uznane np. silniki, wały oraz korpusy.
– Warto zwrócić uwagę, że pompy (w zależności od typu i konstrukcji) składają się z elementów wirujących obciążanych dynamicznie oraz elementów obciążanych napięciem elektrycznym, które mogą ulegać zużyciu w różnym czasie, w zależności od parametrów pracy, sposobu montażu oraz użytkowania. Bardzo często awaria pracy pompy związana jest ze złym stanem całej instalacji, a przykładem może być regularne zatykanie wirników pomp przez zanieczyszczenia znajdujące się w instalacjach grzewczych – twierdzi Bartosz Tywonek.
W celu niedopuszczenia do niespodziewanej awarii ankietowana grupa użytkowników dba o swoje pompy, m.in. regularnie sprawdzając stan oleju oraz wymieniając go na nowy, dokonując przeglądu łożysk i silników oraz innych części eksploatacyjnych, wymieniając uszczelnienia mechaniczne oraz – mówiąc ogólnie – postępując zgodnie z zaleceniami producenta.
Kupno i sprzedaż
Jeśli chodzi o plany zakupowe naszych respondentów, to widać tu wyraźny podział na trzy równe grupy. Budżet przewidziany na zakup pomp w 2014 r. w porównaniu z 2013 r. będzie większy (ok. 33%) lub mniejszy (ok. 33%). Taka sama liczba osób jest zdania, że pozostanie on na tym samym poziomie.
Wielu dostawców jednak prognozuje, że sytuacja sprzedażowa pomp – mimo pewnych niesprzyjających warunków – powinna wkrótce ulec poprawie. – Rynek pompowy w dużej mierze jest zależny od sytuacji panującej w sektorze budowlanym. Bieżący rok nie był najlepszym okresem pod względem realizacji zarówno dużych inwestycji, jak i budowy domów jedno- czy wielorodzinnych. Pozytywnym aspektem są dofinansowania z funduszy UE wykorzystywane m.in. do modernizacji miejskich sieci ciepłowniczych czy do budowy domów energooszczędnych i pasywnych – wyjaśnia Bartosz Tywonek z Wilo Polska. Z pewnością możliwość uzyskania dofinansowania przyczyni się do poprawy wyników finansowych firm zajmujących się sprzedażą pomp.
Raport powstał w oparciu o dane uzyskane z ankiety przeprowadzonej w październiku 2013 r. wśród czytelników miesięcznika Inżynieria i Utrzymanie Ruchu Zakładów Przemysłowych. Oprócz tego przy tworzeniu raportu bazowano na informacjach pochodzących od producentów oraz dostawców pomp. Raport nie odzwierciedla pełnego obrazu rynku.
UR
