Niewłaściwie pobrana i niereprezentatywna próbka oleju praktycznie uniemożliwia określenie w laboratorium rzeczywistej kondycji pracującego środka smarnego, a nawet urządzenia, w którym został zastosowany.
Podczas analizy (monitoringu) własności pracującego oleju środek smarny jest rozpatrywany jako integralna część maszyny, zatem pobrana próbka musi przedstawiać jego rzeczywistą, aktualną kondycję. Aby to zapewnić, niezwykle istotny jest właściwy sposób pobrania próbki środka smarnego.
Możliwe procedury ręcznego pobierania próbek opisane są w obowiązującej normie PN-EN-ISO 3170, zgodnie z którą próbka oleju musi być reprezentatywna, czyli uśredniona oraz jednorodna. Reprezentatywność próbki można osiągnąć, pobierając tzw. próbkę słupową (z całego profilu oleju w pojemniku), serię próbek punktowych z różnych głębokości zbiornika (następnie je wymieszać), względnie – co najłatwiejsze – jednorodny, cyrkulujący olej z pracującego lub właśnie wyłączonego urządzenia (w silniku spalinowym – w czasie do 15 min po jego wyłączeniu). W tym przypadku pobranie próbki z misy olejowej (przez korek spustowy) powinno nastąpić po spuszczeniu pewnej wstępnej ilości oleju. Olej powinien być pobierany w normalnych warunkach pracy urządzenia – stała cyrkulacja, zwykła ciepłota.
Miejsce pobierania próbek oleju
Na wstępie należy określić stały punkt poboru, który zapewni łatwe (bez demontażu osłon itp.) i bezpieczne pobieranie próbek oleju z urządzenia. Próbki należy pobierać z centralnych partii zbiorników (unikanie tzw. „martwych punktów”), zawsze z tej samej głębokości (możliwy montaż ograniczników).
Przykładowe miejsca pobierania próbek w poszczególnych maszynach:
- skrzynie biegów: rurki zagłębiane do misy olejowej/zbiornika, korki przelewowe, linie zasilania ciśnieniowego,
- systemy hydrauliczne: rurki zagłębiane do zbiornika, przewody ciśnieniowe i powrotne, próbniki ciśnieniowe,
- silniki: rurki zagłębiane do misy olejowej, kurek spustowy zamontowany na przewodach zasilania oleju,
- sprężarki: rurki zagłębiane do misy olejowej/zbiornika, kurek spustowy zamontowany na przewodach zasilania oleju,
- systemy centralnego smarowania: rurki zagłębiane do zbiornika, przewody.
Próbki oleju powinny być pobierane przed filtrem.
Sprzęt do ręcznego pobierania próbek oleju
Wszelkie przyrządy do pobierania próbek oleju powinny zagwarantować, że w trakcie pobierania nie nastąpi jego zanieczyszczenie, zawodnienie czy zmieszanie z innym olejem.
Najbardziej odpowiednie do tego celu jest zamontowanie kurków spustowych na odpowiedniej wysokości w ściance zbiornika. Jeśli do zbiornika montowana jest rurka probiercza, powinna ona mieć ogranicznik, aby zapewnić pobieranie oleju zawsze z tej samej głębokości.
Zalecane jest używanie ręcznej pompki próżniowej (typu vampire vacuum pump). Można też stosować strzykawki z podłączonym wężykiem, pod warunkiem jednak, że zostaną użyte jednorazowo.
Próbki słupowe z beczek można pobierać za pomocą rury pobierczej z przezroczystego szkła lub niereaktywnego tworzywa sztucznego.
Próbki muszą być pobierane zawsze z tego samego miejsca i w ten sam sposób.
Po pobraniu próbki oleju należy upewnić się, czy ilość środka smarnego pozostałego w układzie jest wystarczająca dla pracy urządzenia.
Próbki powinny być pobierane do jednorazowych, sztywnych i szczelnie zamykanych pojemników z niereaktywnego tworzywa (optymalnie przezroczystego). Pojemniki powinny być czyste i suche. Objętość pobieranej próbki należy dostosować do zakresu badania. W przypadku wszelkich wodorozcieńczalnych środków smarnych i chłodzących – ze względu na postępującą degradację biologiczną próbki – analiza laboratoryjna musi być wykonana w dniu pobrania próbki. Bardzo ważna jest również pełna identyfikacja pobranej próbki i jej opis.
Dr Andrzej Kubik jest kierownikiem laboratorium Fuchs Oil Corporation (PL)
UR
Autor: Dr Andrzej Kubik
