Czyściwa są wykorzystywane w wielu gałęziach przemysłu do czyszczenia: maszyn, urządzeń, przygotowania powierzchni. W praktyce różnego typu czyściwa stosuje się powszechnie, ale nie zawsze są one racjonalnie użytkowane.
Najpopularniejszym czyściwem używanym w zakładach przemysłowych są uzyskane z recyklingu szmaty. To zróżnicowany produkt o bardzo różnej jakości. Najlepsze pod względem wartości jest segregowane czyściwo z białych szmat bawełnianych, pozbawione zanieczyszczeń mogących rysować powierzchnie, takich jak plastikowe lub metalowe elementy zapięć itp. dodatków odzieżowych. Dostawcom czyściw coraz trudniej pozyskać dobrej jakości surowiec. Użytkowane powszechnie tkaniny bawełniane zawierają często dodatek włókien syntetycznych, które mogą różnie zachowywać się w kontakcie np. z rozpuszczalnikami. Najtańsze, ale też pod względem jakości bardzo różne, jest czyściwo ze szmat niesegregowanych. Może zawierać znaczny procent materiałów z włókien sztucznych, drobne elementy obce z zamków i zapięć. Takie czyściwo znacznie gorzej wchłania wodę, oleje czy smary. Może też rysować delikatne powierzchnie. Wiele hurtowni zajmujących się sprzedażą odzieży używanej produkuje również czyściwo bawełniane. Trudności z pozyskaniem dobrej jakości czyściw bawełnianych z recyklingu spowodowało coraz większą popularność specjalnie produkowanych w tym celu szmatek. Dostawcy tego typu czyściw najczęściej odbierają zużyte czyściwo, piorą i wykorzystują ponownie. Użytkownika nie obciążają kosztowne obowiązki związane z utylizacją tego typu odpadów.
Przykładem jest niemiecka firma MEWA (41 placówek w Europie), która oferuje czyściwa tekstylne wielokrotnego użytku, sprzedawane przede wszystkim w systemie tzw. full-service, czyli od dostawy nowego czyściwa poprzez jego odbiór i pranie do ponownej dostawy czystego czyściwa. Takie czyściwa – w przeciwieństwie do papieru – usuwają oleje i tłuszcze w sposób całkowity, a jedno czyściwo może być wykorzystane niemal 50 razy. Pozwala to przede wszystkim zaoszczędzić na kosztach, bo nie ma potrzeby kupowania za każdym razem nowych czyściw, poza tym nie trzeba pamiętać, by zamówić nową partię – z góry ustalany jest grafik wymiany czyściw. Takich serwisów działa na naszym rynku więcej.
Firma CWS-boco proponuje w formie usługi serwisowej tekstylne czyściwa przemysłowe oraz maty pochłaniające olej. Firma odbiera zabrudzone tekstylia w ustalonych odstępach czasu, jednocześnie dostarczając czyste czyściwa i maty pochłaniające olej. Po zużyciu w toku eksploatacji tekstylia są wymieniane na nowe. System wynajmu tekstylnych czyściw przemysłowych ma wiele zalet, a system wielokrotnej wymiany czyściw jest dostosowany do indywidualnych potrzeb. W systemie wymiany znaczenie ma stosowanie czyściw w różnych kolorach. W CWS-boco są to: czerwone czyściwo Oil Pro (dla warsztatów samochodowych), niebieskie czyściwo Metal Pro (dla zakładów obróbki metalu) i zielone czyściwo Print Pro (do tuszu i maszyn drukarskich). Dzięki temu nie ma niebezpieczeństwa zanieczyszczenia czyściwa pozostałościami, np. opiłek metalu tam gdzie byłoby to niedopuszczalne.
Do produkcji czyściw wykorzystuje się różne technologie, na przykład czyściwa unitex wykonane są z włókniny Novitex, która jest opracowana i zastrzeżona przez polską firmę Novita. Włóknina ta produkowana jest w technologii spunlace. W tej technologii włókna wiskozowe, poliestrowe, polipropylenowe lub ich mieszanki łączone są w procesie igłowania wodnego za pomocą cienkich strumieni wodnych o bardzo wysokim ciśnieniu. W odróżnieniu od innych włóknin, w procesie produkcji włóknin Novitex nie dodaje się żadnych chemicznych substancji wiążących, ani substancji o właściwościach lepkich. Dzięki tej technologii czyściwa są odporne na działanie czynników mechanicznych. W procesie produkcji włókna są jednocześnie wiązane i opłukiwane wodą, przez co czyściwa nie pylą.
Do wielu zastosowań stosuje się czyściwa wykonane z innych materiałów, takich jak różne rodzaje papieru czy bardziej zaawansowanych technologicznie, jak mikrofibra wykonana z mikrowłókien składających się ze specjalnej mieszanki bardzo cienkich włókien poliestrowych i poliamidowych (nylon). Produkty wykonane z tego typu materiałów bardzo dobrze wchłaniają wszelkiego typu płyny i można je stosować do czyszczenia delikatnych powierzchni. Trzeba tu tylko zwrócić uwagę, że ściereczki wykonane z mikrofibry bardzo dobrze zbierają kurz (może zawierać twarde cząsteczki) i nie można ich użyć ponownie na przykład do czyszczenia bardzo delikatnych powierzchni. Również tkaniny z mikrofibry są palne i wydzielają toksyczne gazy podczas spalania. Nie są też biodegradowalne. Oczywiście zawsze ważnym czynnikiem pozostaje koszt użytkowania danego rodzaju czyściwa. Nie zawsze bierze się pod uwagę skuteczność czyszczenia.
Nie wszyscy zgadzają się z opinią, że czyściwa z mikrofibry nie nadają się do wielokrotnego użytku, ponieważ mogą rysować powierzchnię. Jak mówi Iwona Halczuk, specjalista ds. sprzedaży w firmie Marchem, specjalistyczne czyściwa z mikrofibry stosuje się najczęściej tam, gdzie czyszczone są powierzchnie, które nie mogą zostać porysowane. Są one oczyszczane tylko z kurzu i tłustych plam. Dlatego też wielokrotność ich wykorzystania zależy, tak jak w przypadku każdego czyściwa poddawanego praniu, od jakości materiału oraz od samego procesu prania. Jeżeli prane są czyściwa zawierające np. opiłki metali razem z tymi, które nie powinny rysować powierzchni, to oczywiste jest, że wszystkie prane tkaniny będą zawierały opiłki metali i będą rysowały powierzchnie.
Przeznaczenie
Powszechnie uważa się, że w przypadku czyściw przemysłowych niewiele się zmienia. To jest oczywiście uproszczenie, ale z punktu widzenia rynku od lat korzysta się głównie z tych samych produktów. Ewa Buharewicz z firmy ATES uważa, że nie ma nowości, wszystkie produkowane gatunki czyściw istnieją od lat. Jej zdaniem przy zakupie czyściwa przemysłowego powinno się szczególnie zwracać uwagę na jego przeznaczenie, do czego ma służyć, inne czyściwo przemysłowe wymagane jest w zakładach optycznych, a inne w warsztatach samochodowych. Nie ma potrzeby kupowania drogiego czyściwa, jeśli tańsze spełnia te same warunki. Nie wszędzie potrzebne są czyściwa białe, które są droższe, droższe również są czyściwa przemysłowe trykotowe, ale czyściwa bawełniane również doskonale spełniają swoją rolę. Buharewicz wyjaśnia też różnicę pomiędzy trykotem a innymi czyściwami bawełnianymi. Choć trykot to również bawełna, to czyściwo przemysłowe bawełniane produkowane jest z bawełny tkanej, a czyściwo trykotowe produkowane jest z bawełny dzianinowej – trykot ma większe właściwości wchłaniające płyny.
Również Wojciech Jakuboszczak z Zakładu Produkcji Waty firmy Anna Staśkiewicz z Wielichowa uważa, że czyściwa przemysłowe to dość specyficzna branża i trudno dokładnie sprecyzować, które czyściwo przeznaczyć na dany obszar przemysłu. Ogólnie dzieli je na dwa rodzaje. Pierwszy to czyściwa ogólnego zastosowania, mieszanki włókien wiskozowo-poliestrowych w różnych proporcjach procentowych. Takie jego firma sprzedaje głównie dla przemysłu: spożywczego (produkcja konserw, czekolady itp.), obróbki metali, przemysłu mechanicznego. Czyściwa takie zużywa się głównie w procesach pomocniczych utrzymania czystości produkcji bądź do czyszczenia linii produkcyjnej. Druga grupa to czyściwa specjalistyczne – mieszanka włókien poliestrowo-celulozowych również w różnych proporcjach procentowych. Są to czyściwa bezpyłowe, używane głównie w zakładach, w których proces produkcji musi być prowadzony bardzo rygorystycznie, na przykład: poligrafia, lakiernie, przemysł farmaceutyczny. Zdaniem Wojciecha Jakuboszczaka przy zakupie takiego czyściwa należy zwrócić uwagę na: gramaturę, wysokość i długość rolki, ilość odcinków na roli, dokumenty czyściwa (atest PZH, kartę charakterystyki, a dla czyściwa bezpyłowego na atest na pylność) oraz sposób pakowania.
Więksi producenci czyściw oferują na rynku szeroką gamę wyrobów, by zapewnić zastosowanie odpowiednich do różnych rodzajów zanieczyszczeń. Pojawiają się też nowości w ofertach. Jak mówi Paweł Małecki z firmy Fresh Service, firma SCA Hygiene Products, producent czyściw przemysłowych Tork, ma w ofercie szereg czyściw przeznaczonych dla pracowników działów UR. Nowością na rynku jest czyściwo Tork Premium Multipurpose 570. Jest to najmocniejsze i najbardziej chłonne czyściwo dostępne na rynku polskim. Dzięki porowatej strukturze bardzo dobrze zbiera brud, natomiast duże „pory” w środkowej części czyściwa zapewniają dobrą absorpcję: olejów, smarów, chłodziw itp. Czyściwo ma także właściwości izolujące i zabezpieczające przed gorącą powierzchnią. Przy wyborze czyściwa Paweł Małecki radzi zwracać szczególną uwagę na takie parametry, jak chłonność i wytrzymałość, a w niektórych branżach na niską pylistość. Również według niego ważne jest, czy czyściwo ma odpowiedni system dozowania, bo niektóre rozwiązania w tym zakresie mogą w znaczący sposób wpłynąć na zmniejszenie zużycia czyściwa, a więc na ograniczenie kosztów. Jednym słowem im czyściwo jest bardziej chłonne i mocniejsze, tym szybciej i wydajniej wykonamy pracę związaną z utrzymaniem czystości produkcji i miejsc pracy. Nie bez znaczenia jest też fakt, że im oba te parametry są lepsze, tym zużycie czyściw jest mniejsze, co wpływa na mniejsze zanieczyszczenie środowiska.
Na pytanie, czy przy wyborze czyściw bezpyłowych powinno się kierować tylko gramaturą produktu i wielkością odcinków, Iwona Halczuk z firmy Marchem odpowiada, że jej zdaniem gramatura czyściw bezpyłowych nie zawsze jest właściwym wyznacznikiem jakości takiej włókniny. Przykładowo smary i oleje są lepiej wchłaniane przez czyściwa o porowatej strukturze niż przez takie o wyższej gramaturze, ale gładkiej strukturze. Jeżeli potrzebujemy oczyścić powierzchnie z zabrudzeń, które przywarły, to potrzebujemy czyściwa lekko chropowatego, a gramatura do takiego czyszczenia ma się nijak. Jej zdaniem najlepiej przed wyborem czyściwa specjalistycznego przetestować go w warunkach, w jakich ma być używane i na tej podstawie podjąć decyzję. Tylko w taki sposób możemy uzyskać wypadkową wszystkich cech produktu – najwłaściwszą do naszych zastosowań.
Oszczędności
Choć czyściwa na ogół nie są drogie, to ich masowe wykorzystanie w dłuższej skali czasu generuje znaczące koszty. Szukanie oszczędności poprzez kupowanie tańszych produktów nie zawsze daje oczekiwane efekty. Specjaliści zalecają na przykład zakup dwóch rodzajów czyściw: tańszego dla wstępnego zebrania zanieczyszczenia i droższego dla wykończenia czyszczenia. Wielu dostawców czyściw – zwłaszcza tych zajmujących się tego typu produktami od dłuższego czasu – udziela porad gdzie i jakie czyściwo stosować, uwzględniając specyfikę ich przeznaczenia. Ewa Buharewicz z oferty swojej firmy poleca tu czyściwo przemysłowe „DIK mix kolorowy cięty” produkowane z tkanin bawełnianych na osnowie sztucznej i lnu, które najlepiej nadaje się do zbierania dużej ilości zanieczyszczeń bardzo tłustych. Choć produkt ten został stworzony na potrzeby kopalń, to inne branże przemysłowe też chętnie go kupują. Według jej oceny jest to najtańsze czyściwo przemysłowe na rynku.
– Oszczędności należy szukać przede wszystkim, stosując jak najbardziej wydajne i powtarzalne produkty plus odpowiedni system dozowania – uważa Paweł Małecki. – To daje nam gotowe rozwiązanie. Zwraca też uwagę, że nie zawsze to, co jest najtańsze, jest najbardziej ekonomiczne, a za przykład podaje czyściwo bawełniane, tzw. popularne szmaty, którego cena za kg jest kilkakrotnie niższa od profesjonalnych czyściw, stanowiących dla niego alternatywę. Z drugiej jednak strony niska wydajność szmat i wysokie koszty utylizacji sprawiają, że rozwiązanie takie jest droższe w porównaniu np. z czyściwem Tork Premium Multipurpose 520.
Podobnego zdania jest Wojciech Jakuboszczak, który użytkownikom czyściw poleca szukać oszczędności w ilości zużywanego materiału, biorąc pod uwagę jego wydajność oraz koszt utylizacji. Jak mówi, w jego firmie przeprowadzono testy i okazało się, że kilogram ich włókniny odpowiada 20 kilogramom czyściwa bawełnianego (zużyte podkoszulki). Za bardziej profesjonalnym czyściwem przemysłowym przemawia również wygoda użytkowania i magazynowanie. Również nie warto szukać oszczędności w przypadku korzystania z czyściw bezpyłowych, ponieważ – jak mówi Jakuboszczak – użycie innego rodzaju czyściwa może skutkować wadliwym produktem końcowym bądź zniszczenie maszyn produkcyjnych.
Na co warto jeszcze zwracać uwagę, szukając optymalnego wykorzystania czyściw w zakładzie produkcyjnym? Na pewno nawet dozownik kartonowy ułatwia dozowanie (oszczędne zużycie) oraz dodatkowo chroni czyściwo przed zabrudzeniem.
Uznani producenci czyściw stawiają na ich wysoką jakość, a materiały, z jakich wykonane są czyściwa, poddawane są surowym testom jakościowym, w związku z tym są w stanie spełnić wysokie wymagania zarówno w zakresie efektywności zastosowania (jak np. wytrzymałość, chłonność, brak powstawania tzw. kłaczków itp.), jak i ochrony środowiska. To ostatnie dotyczy przede wszystkim obróbki (prania) zużytego czyściwa, które nie stanowi tym samym odpadu, a więc wyklucza się zanieczyszczanie środowiska naturalnego. Potwierdzeniem spełnienia wysokich norm są na przykład certyfikaty ISO. Właściwemu użytkowaniu czyściw w zakładzie sprzyja też, choćby jak w przypadku produktów firmy MEWA, oznaczanie każdego rodzaju czyściwa odpowiednim kolorem, zależnie od miejsca zastosowania: warsztaty, drukarnie, zakłady obróbki metali. Jak wynika z obserwacji dostawców czyściw, w wielu przypadkach brak jest przede wszystkim świadomości wśród potencjalnych klientów, że istnieje możliwość korzystania z czyściw, które można używać wielokrotnie, oraz brak przekonania, że są one o wiele bardziej ekonomiczne (tańsze) w eksploatacji niż czyściwa jednorazowe. Uzupełnieniem czyściw są na przykład specjalne maty zbierające, np. olej podczas czyszczenia.
Podsumowując, choć w przypadku czyściw szukamy tanich produktów, to jednak ważna jest ich wydajność i cechy użytkowe. Zwracać należy uwagę na dostosowanie czyściwa do konkretnych potrzeb. Warto stosować więcej niż jeden rodzaj, co może zwiększyć wydajność przy osiągnięciu lepszych efektów czyszczenia. Istotnym czynnikiem może być na przykład odporność na rozdarcie i ścieranie się samego czyściwa. Na pewno w najbliższych latach koszty dobrego czyściwa bawełnianego będą rosły, a wyspecjalizowanych, wykonanych z nowoczesnych materiałów syntetycznych malały. Coraz większe znaczenie ma ochrona środowiska, a dostawcy czyściw wielokrotnego użytku mają obowiązek zagwarantować zachowanie wymogów prawnych w zakresie ochrony środowiska i usuwania odpadów. Wydaje się, że ten typ usług będzie coraz powszechniejszy, a konkurencja na rynku wpłynie na obniżenie kosztów tak oferowanych czyściw. Na oszczędności w zużyciu znaczny wpływ mogą mieć systemy dozowania, które poza ograniczeniem nadmiernego zużycia zabezpieczają czyściwo przed przypadkowym zanieczyszczeniem. Ważne jest też właściwe oznakowanie różnych rodzajów czyściwa na przykład innym kolorem, by do danego celu używane było zawsze właściwe.
Autor: Bohdan Szafrański
