Przekazanie zadań związanych ze smarowaniem wyspecjalizowanej firmie może przynieść wymierne korzyści finansowe. Na takie rozwiązania decyduje się coraz więcej zakładów przemysłowych.
Jakość środków smarnych ma bardzo istotny wpływ na trwałość i niezawodność maszyn. Całość czynności związanych z dbałością o smarowanie określa się jako gospodarkę smarowniczą. Są to działania techniczno-organizacyjne, mające zapewnić najbardziej optymalne warunki smarowania maszyn i urządzeń. Zalicza się do nich m.in. dobór i pielęgnację odpowiednich olejów i smarów, dobór i wsparcie serwisowe systemów smarowania, ocenę maszyn pod kątem układu olejowego (doradztwo techniczne), monitorowanie i diagnostykę urządzeń oraz maszyn na podstawie wyników badań środków smarnych, działania zaradcze i naprawcze, a także gospodarkę przepracowanymi olejami i innymi odpadami. Prawidłowo prowadzona gospodarka smarownicza powinna zapewniać:
- efektywne zużycie środków smarnych,
- zwiększenie żywotności maszyn i urządzeń (przeciwdziałanie przedwczesnemu zużyciu elementów oraz wydłużenie okresu ich eksploatacji),
- zmniejszenie zapotrzebowania na energię dzięki zmniejszeniu tarcia,
- zmniejszenie ryzyka nagłych awarii i zmniejszenie strat spowodowanych przestojami,
- lepsze wykorzystanie mocy produkcyjnej,
- oszczędność pracy ludzkiej.
Serwis olejowy i gospodarkę smarowniczą może prowadzić dział utrzymania ruchu lub stacjonarna grupa serwisowa. Wymaga to jednak zatrudnienia odpowiedniej liczby wykwalifikowanych pracowników, a także zakupu i utrzymania odpowiedniego sprzętu. Inną możliwością jest przekierowanie tych obowiązków na zewnętrzne firmy outsourcingowe, które przejmą część obowiązków w ramach pojedynczych zleceń lub poprowadzą długoterminową i całościową opiekę nad klientem.
Decyzja o rozpoczęciu współpracy z firmami zewnętrznymi wynika najczęściej z chęci skorzystania ze specjalistycznej wiedzy i wyposażenia oferentów. Na zewnątrz zlecane są przede wszystkim analizy olejowe, badania laboratoryjne środków smarnych, interpretacja wyników czy profesjonalne i bezpieczne czyszczenie układów, zbiorników i maszyn. W przypadku kompleksowych usług outsourcingowych (opartych także na prewencji) można skorzystać z wielu możliwości, w tym doradztwa w sprawie doboru i efektywnego wykorzystania środków smarnych, opracowania i wdrażania systemów informatycznych do zarządzania gospodarką smarowniczą i eksploatacją, poradnictwa i rzeczoznawstwa w zakresie tribologii i techniki smarowniczej, projektowania, produkcji i montażu systemów do pielęgnacji olejów w maszynach i urządzeniach, nadzoru smarowniczego, monitoringu olejów i diagnostyki układów olejowych, czyszczenia i płukania układów olejowych maszyn i urządzeń, wymiany i pielęgnacji olejów (filtracji, odwadniania i odgazowania), wymiany filtrów, a także zagospodarowania olejów przepracowanych oraz odpadów (czyściw, sorbentów, filtrów, osadów, szlamów, emulsji).
Firmy każdorazowo dopasowują się przy tym do specyfiki konkretnego zakładu produkcyjnego i wymagań branżowych. Rynek takich usług działa coraz prężniej. Przykładowo firma Ecol, która prawie od 25 lat rozwija usługi serwisowane dla przemysłu, prowadzi obecnie osiem oddziałów zlokalizowanych w różnych obiektach przemysłowych w kraju. Jak mówi Wojciech Majka, dyrektor zarządzający Ecol, oddziały te pełnią rolę służb utrzymania ruchu u zamawiającego, zarządzają powierzonym zakresem, planują, przygotowują i realizują wszystkie zadania smarownicze, zarówno profilaktyczne, jak i doraźne czy awaryjne.
Oprócz usług jednorazowych i całościowego serwisu dostępne są także pakiety usług. Taką ofertę ma m.in. firma Boccard. Przykładowe konfiguracje usług to: dostawa środków smarnych + analizy olejowe + doradztwo techniczne, dostawa środków smarnych + gospodarka magazynowa czy dostawa środków smarnych + filtracja + czyszczenie układów.
Od doboru środków smarnych…
Jako środki smarne stosowane są substancje o różnych właściwościach; są to ciecze: oleje smarne, emulsje chłodząco-smarujące, substancje o konsystencji żelu, np. smary plastyczne, substancje stałe: grafit, disiarczek molibdenu, azotek boru itp., a także niektóre metale czy gazy. Powinny one odznaczać się wymaganą smarnością, nie reagować z materiałami konstrukcyjnymi, z którymi się kontaktują w skojarzeniu trącym (lub reagować w sposób kontrolowany), zachowywać właściwości użytkowe w możliwie długim czasie pracy, nie ulegać degradacji w trakcie składowania, nie wykazywać oddziaływań toksycznych ani mutagennych, w warunkach użytkowania nie powinny stwarzać zagrożenia pożarowego i być łatwe w utylizacji.
Firmy zajmujące się outsourcingiem gospodarki smarowniczej pomagają w ujednorodnieniu linii stosowanych produktów smarnych i doborze produktów smarnych do konkretnego przypadku, do konkretnych aplikacji.. Wyznaczają i realizują też kompletną linię zakupów, odpowiadają za magazynowanie oraz transport środków.
Przez analizy olejowe…
Podczas eksploatowania oleju zmienia się jego jakość, następuje stopniowa degradacja i zwiększa się zanieczyszczenie i zawodnienie. Bardzo ważne jest więc prowadzenie bieżącej kontroli parametrów fizykochemicznych. Sprawdza się m.in. zawartość cząstek stałych i wody, lepkość kinematyczną, liczbę kwasową, gęstość, zdolność do wydzielania powietrza, temperaturę zapłonu, skłonność do pienienia czy klasę czystości. Ocenie poddaje się również barwę (ciemnienie może świadczyć o postępującym starzeniu). Metody badań regulują odpowiednie normy.
Dzięki informacjom o stanie środka smarnego można zdiagnozować nie tylko stan oleju, lecz także stan techniczny maszyny, a tym samym zminimalizować ryzyko awarii i przestoju. Monitoring pracy środka smarnego jest jednocześnie monitoringiem kondycji urządzenia i pomaga zawczasu wykryć ewentualne nieprawidłowości, jak niewłaściwe odpowietrzenie czy nieszczelności w układzie chłodzenia. Koszty analiz i podejmowanych po nich działań pielęgnacyjnych czy zaradczych są i tak z reguły dużo niższe niż straty spowodowane zaniedbaniem monitoringu. – Analizy olejowe to jeden z kluczowych składników prowadzenia proaktywnej gospodarki smarowniczej w trybie outsourcingu – potwierdza Wojciech Majka, dyrektor zarządzający Ecol. – Monitoring własności świeżych środków smarnych lub eksploatowanych w urządzeniach, realizowany przez badania olejów w połączeniu z innymi metodami diagnostycznymi, daje pełen obraz stanu urządzenia. Badania wykonywane w sposób regularny wskazują trend zmian własności użytkowych środka smarnego, co umożliwia wydłużenie życia olejów i maszyn, ograniczając, a nawet eliminując zbędne wymiany olejów i naprawy maszyn. Nasza firma ma własne, niezależne laboratorium analityczne, dzięki czemu jesteśmy w stanie szybko oszacować stan środka smarnego i w razie zaobserwowania niekorzystnych zmian fizykochemicznych zalecić czynności zaradcze. Laboratorium olejowe Ecolu zlokalizowane w Rybniku jest obecnie jednym z najnowocześniejszych w Polsce laboratoriów diagnostycznych badających środki smarne, a dzięki stałej współpracy z jednostkami badawczymi na całym świecie mamy dostęp do najaktualniejszej wiedzy z zakresu diagnostyki olejowej.
Aby wyniki analiz były miarodajne, należy zwrócić szczególną uwagę na sposób pobrania próbek, tak by były one reprezentatywne dla całej masy oleju. Należy pobierać je do odpowiednich naczyń, suchych i czystych oraz nieoddziaływujących z substancją. Próbki następnie są dostarczane do laboratorium. Niektóre firmy oferują także wykonywanie podręcznych testów olejów na miejscu, u klienta.
Pojedyncze wyniki analizy oleju mogą być niedostatecznie czytelne. Dużo ważniejsze są otrzymane interpretacje czy ostrzeżenia (w razie wyników zbyt oddalonych od wartości typowych). Firmy zewnętrzne zajmujące się outsourcingiem mogą zasugerować działania zaradcze, mające doprowadzić stan techniczny maszyny i oleju do stanu właściwego. Przykładowo może być to wymiana oleju lub zwiększenie skuteczności filtracji. Ustalenie przyczyn występujących anomalii pomaga w późniejszym eliminowaniu stwierdzonych zagrożeń.
Czyszczenie układów, pielęgnację i wymiany oleju…
Kolejną ważną usługą w outsourcingu gospodarki smarowniczej jest czyszczenie układów olejowych. Pozwala m.in. odspoić zanieczyszczenia od wewnętrznych powierzchni układu, także tych znajdujących się w martwych polach.
Firma Ecol proponuje do tego celu wysokociśnieniowy agregat pompowy do czyszczenia hydrodynamicznego. Proces rozpoczyna się od czyszczenia wodą pod wysokim ciśnieniem (do 1500 barów) wewnętrznych powierzchni układu w celu odspojenia osadów miękkich (produktów starzenia oleju, szlamów, żywic, asfaltów) i twardych (korozji, szlaki spawalniczej). Następnie wykonywane jest płukanie układu olejem o dużym natężeniu przepływu. Aby usunąć zanieczyszczenia pomontażowe (wprowadzone w czasie remontu po zakończeniu płukania), stosuje się bocznikowe dofiltrowanie oleju w zbiorniku w fazie rozruchu układu olejowego.
Firma BBT, istniejąca na rynku od 1994 r., proponuje natomiast hydromechaniczne czyszczenie i płukanie układów olejowych turbin energetycznych oraz mobilne urządzenie do oczyszczania urządzeń będących w ruchu. Hydromechaniczne czyszczenie i płukanie zaczyna się od opracowania technologii czyszczenia i płukania dla danego układu, zaprojektowania i rozplanowania prac serwisowych. Przygotowywany jest także teren do pracy. Po usunięciu oleju następuje czyszczenie i płukanie przestrzeni olejowej i wodnej chłodnic oraz czyszczenie hydromechaniczne rurociągu i czyszczenie przez pracowników głównego zbiornika olejowego. Wykonywane jest także sekwencyjne płukanie układów. Po powtórnym czyszczeniu zbiornika olejowego montowane są filtry ochronne i następuje płukanie karterów łożysk i filtrowanie doczyszczające. Proces kończy kontrola klasy czystości oleju. Firma oferuje ponadto usługę filtracji oleju pracującego w różnych urządzeniach, np. układach smarowania (turbinach energetycznych, sprężarkach itp.) czy układach hydraulicznych (prasach, wtryskarkach). Na takie czynności składa się pobranie próbek oleju, jego filtracja w pracującym urządzeniu, aż do uzyskania stabilnej klasy czystości, i cykliczna kontrola klasy czystości, pobranie próbek oleju po zakończeniu usługi, a następnie wykonanie orzeczenia oraz sprawozdania z usługi.
…Aż po utylizację
Podmioty zajmujące się outsourcingiem gospodarki smarowniczej zapewniają opiekę nad produktem w całym cyklu jego życia, a zatem łącznie z jego utylizacją. Zalicza się tu zagospodarowanie olejów przepracowanych oraz odpadów, w tym odbiór zużytych wkładów filtracyjnych i czyściwa. Dzięki temu zakłady mogą przekazać obowiązek zagospodarowania odpadów podmiotowi, który ma do tego uprawnienia i kwalifikacje.
Autor: Anna Wrona – dziennikarka, współpracuje z prasą branżową od 2011 r. Interesuje się historią zakładów przemysłowych w Polsce oraz architekturą postindustrialną.
