Tematowi smarów poświęca się mało uwagi – wiadomo, że stanowią niezbędny element codziennego działania, ale nie zawsze jest jasne, iż są kluczowym elementem funkcjonowania całej fabryki. Tymczasem dbałość o prawidłowe stosowanie smarów może sprzyjać oszczędnościom – przestoje są krótsze, a urządzenia lepiej zabezpieczone.
Zadaniem każdego oleju smarnego jest zapewnienie optymalnej ochrony urządzeń i innych elementów ruchomych. Obejmuje to redukcję tarcia oraz ochronę przed kwasami, osadami i zużyciem w pełnym zakresie warunków działania. Wybierając smary zapewniające lepszą ochronę i łagodzące wpływ innych czynników operacyjnych, takich jak skoki temperatury, inżynier zakładowy nie tylko utrzymuje optymalny poziom działania maszyn, ale także zabezpiecza je przed zbyt szybkim zużyciem i przyczynia się do ograniczenia przestojów konserwacyjnych.
Produkcja nowoczesnych smarów wymaga większych starań, niż wydawałoby się na pierwszy rzut oka. Ustawiczne poszukiwanie innowacji i ulepszanie działania produktów wymaga ogromnych inwestycji oraz pracy całej armii naukowców i inżynierów. To jednak nic nowego, firmy prowadzą prace badawczo-rozwojowe w dziedzinie smarów od 1940 roku. Na całym świecie eksperci technologiczni każdego dnia ściśle współpracują z producentami sprzętu, aby pomagać klientom w rozwiązywaniu problemów z produktywnością i wydajnością.
Technologia olejów syntetycznych
Dzięki wszechstronnym i nieustannym badaniom naukowcy uzyskują lepszy wgląd we właściwości fizyczne współczesnych olejów i lepiej poznają wymagania, jakie przed nimi stoją. Ponadto postępy w technologii „syntetyków” – poczynione zwłaszcza w ciągu ostatnich 10 lat – zaowocowały ogromnym skokiem, jeśli chodzi o zalety olejów i środków smarnych.
Dzisiejsze smary syntetyczne mają najwyższe parametry robocze i są oparte na technologiach sztucznych związków, które oferują wiele korzyści nieosiągalnych dla produktów niesyntetycznych. Zapewniają lepszą ochronę, dzięki czemu wydłużają trwałość urządzeń. Ponadto trwałość samego oleju jest większa, bo udało się ograniczyć utlenianie i powstawanie osadów. Wszystko to sprzyja osiąganiu wyraźnie widocznej poprawy wydajności zakładu/urządzeń, skróceniu czasu przestojów i redukcji kosztów konserwacji. Ponadto syntetyki można przygotować w taki sposób, by zachowywały ochronę w agresywnym środowisku – np. gdy dochodzi do drastycznych skoków temperatury urządzeń lub gdy maszyny są zanurzone w wodzie.
Punkt wyjścia dla syntetycznego smaru stanowią wysokiej jakości syntetyczne oleje utlenione. Tradycyjnie smary opierały się na oleju mineralnym, składniku nieprzetworzonej ropy naftowej. Dzięki nowoczesnej technologii rafineryjnej dzisiejsze oleje mineralne wysokiej jakości zapewniają odpowiednią ochronę. Jednak oleje mineralne są utlenione złożonymi mieszaninami węglowodorów pochodzenia naturalnego i mogą zawierać zanieczyszczenia. Natomiast syntetyczne oleje utlenione zostały chemicznie zmodyfikowane w celu zmniejszenia ilości zanieczyszczeń i są przygotowane – przy użyciu specjalnych dodatków – w taki sposób, aby miały znakomite właściwości przepływowe w niskiej temperaturze i dużą odporność na rozkład termiczny oraz zapewniały małe zużycie oleju. Zależnie od produktu dodatki mogą stanowić od 1% do 30% smaru – to właśnie uzyskanie odpowiedniej mieszanki wyróżnia smar dobrej jakości spośród produktów konkurencyjnych.
Wykazano też, że smary syntetyczne charakteryzują się przedłużoną trwałością w porównaniu z innymi olejami, bez zmian jakości czy sprawności – w niektórych przypadkach działają dwu- lub trzykrotnie dłużej niż jeszcze dekadę temu. Oznacza to, że technicy nie muszą tak często uzupełniać oleju, co zmniejsza koszty i skraca czas spędzany na konserwacji.
Zastosowanie
Zastosowanie smarów syntetycznych w środowisku roboczym zapewniło w wielu zakładach i procesach produkcji oszczędność czasu i pieniędzy w porównaniu ze smarami niesyntetycznymi. Oszczędności zgłaszane podczas szeroko zakrojonych prób terenowych, a także opisywane przez klientów z całego świata, przekonują do stosowania smarów syntetycznych.
Na przykład turecka fabryka tworzyw sztucznych, Wavin Pilsa, która była niezadowolona z niskich osiągów stosowanego smaru do sprężarek, wykorzystała cały szereg usług wspomagających, aby znaleźć olej najlepiej odpowiadający miejscowym potrzebom. Analiza próbek używanego oleju wskazała, że ma on słabą trwałość termiczną i odporność na utlenianie, co powodowało konieczność wymiany oleju co 5000 godzin. W rezultacie koszty działania i konserwacji urządzeń były o wiele większe niż powinny być.
W fabryce zastosowano syntetyczny olej do sprężarek powietrznych, zawierający system wysokiej klasy dodatków. Zmiana zmniejszyła koszty działania o 50% i wydłużyła okres między wymianami oleju z 5000 do 10 000 godzin. Firma informuje o oszczędności 12 185 dolarów rocznie, co wynika z mniejszego zużycia oleju i mniejszych nakładów pracy, mniejszej ilości oleju do utylizacji i poprawy praktyk konserwacji.
Przechowywanie, temperatury i bieżąca obsługa
Biorąc pod uwagę, że smary odpowiadają za stosunkowo małą część całkowitych wydatków, należy też uwzględnić, że mogą one przynieść ogromne korzyści w całym okresie działania zakładu, więc dbałość o ich regularny nadzór i prawidłowe przechowywanie może prowadzić do dalszych oszczędności i zwiększenia wydajności.
Obsługa smarów powinna być uważana za standardową procedurę w ramach ogólnej dbałości o olej i o urządzenie, które chroni. Odpowiednie kontrole mogą w rezultacie wyeliminować zbędne wymiany oleju. Stosowane technologie są przygotowywane pod kątem identyfikowania możliwych wad oleju lub maszyn, zanim zaczną one mieć istotne znaczenie, ale dają też technikom pewność, że zanim to nastąpi, olej będzie działać na poziomie optymalnym.
Prawidłowe przechowywanie smarów może również uchronić olej przed rozkładem lub zanieczyszczeniem, które może prowadzić do niewystarczającej ochrony maszyn lub przekształcenia się oleju w odpad wymagający utylizacji. To bardzo ważne, aby beczki zawierające olej były przechowywane w bezpiecznym pomieszczeniu, w którym nie będzie im grozić przebicie ani uszkodzenie, z dala od grzejników, rurociągów pary lub miejsc występowania skrajnie niskich temperatur.
Wewnątrz zbiorników oleju istotne jest też ograniczenie gromadzenia się wilgoci, która mogłaby się skraplać. Odpowietrzniki ze środkami suszącymi pomagają w ograniczeniu tego zjawiska, podobnie jak zastosowanie dennego odpływu lub pomp oddolnych, które będą natychmiast odpompowywać wilgoć.
Krótko mówiąc, jeśli ktoś chce, aby smar lepiej pracował na rzecz jego biznesu, musi wykorzystać aktywny proces doboru i zastosowania odpowiedniego produktu, połączony z odpowiednią konserwacją. Taki wysiłek zostanie wynagrodzony.
Autor: Krzysztof Gradziuk
