Zgodnie z rozporządzeniem ministra pracy i polityki socjalnej (Dz.U.03.169.1650) na pracodawcy spoczywa obowiązek systematycznej kontroli stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, ze szczególnym uwzględnieniem organizacji procesów pracy, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych. Abstrahując od przepisów i uregulowań prawnych, lepiej zapobiegać wypadkom, niż ponosić koszty usuwania ich skutków.
Każdy z przedsiębiorców o tym wie, ale nie zawsze zdaje sobie sprawę, jak ten przepis wdrożyć w praktyce. Inaczej działania prewencyjne przebiegają na hali produkcyjnej, a inaczej w magazynie.
Najważniejszymi elementami infrastruktury magazynowej są regały i wózki do ich obsługi. Już na etapie wyposażania magazynu w regały i wózki trzeba myśleć o przyszłym, bezpiecznym ich użytkowaniu.
Prawidłowo zaprojektowany regał podstawą bezpieczeństwa
Istniejące w Polsce normatywne uregulowania prawne dotyczące produkcji regałów nie są obligatoryjne. Niemniej jednak wszyscy producenci, ze względu na swoją wiarygodność, powołują się na wykonywanie regałów zgodnie z normami. Producenci wystawiają deklarację zgodności na elementy regałów, tj. dokument zaświadczający, że konstrukcja jest wykonana zgodnie z dokumentacją techniczną i z normami, na które producent się powołuje.
Nie oznacza to jednak, że cały system regałów, składający się z określonej liczby miejsc paletowych o określonej nośności, który stoi w konkretnym magazynie, jest wykonany zgodnie z przepisami i w pełni bezpieczny. Firmy sprzedające regały, często są to też producenci (ale nie zawsze tak bywa), zatrudniają projektantów, którzy konfigurują odpowiednie elementy i tworzą konkretny system, który oferują klientowi. Projektanci uwzględniają różne czynniki ryzyka występujące w danym projekcie, dlatego dopiero taka firma, która oferuje kompleksową obsługę, może wystawić deklarację zgodności na cały system regałowy. I to też pod warunkiem, że sama dokonuje montażu regałów lub montaż wykonują ekipy przez nią certyfikowane.
Jeżeli klient samodzielnie dokonuje montażu lub konfiguruje regały, ponosi pełną odpowiedzialność za ich bezpieczną instalację. Użytkownik regałów, bez zgody firmy, która zaprojektowała system regałowy, nie może też dokonać żadnych przeróbek i zmian w konfiguracji. Zmiany dokonywane we własnym zakresie przez użytkownika grożą utratą gwarancji, a w najgorszym przypadku zawaleniem się regałów.
Z punktu widzenia pracodawcy ważny jest wybór profesjonalnego dostawcy regałów. Najlepiej współpracować z firmą, która zapewnia kompleksową obsługę: doradztwo, projekt, dostawę, montaż, oraz z firmą, która ma duże doświadczenie na rynku.
Poprawnie zaprojektowany i zamontowany system regałowy to nie wszystko. Równie ważne jest użytkowanie zgodne z przeznaczeniem lub z przepisami BHP.
Po dostawie regałów i/lub ich montażu użytkownicy otrzymują instrukcję eksploatacji, w której przedstawione są zasady prawidłowego składowania towarów na regałach i zasady kontroli stanu technicznego. Dodatkowo przeprowadzane są szkolenia dla pracowników magazynów z zasad obsługi regałów i BHP.
Wyposażenie zwiększające bezpieczeństwo
Najważniejszą rolę w zachowaniu zasad bezpieczeństwa w magazynie odgrywa człowiek. Niemniej jednak często można mu pomóc np. poprzez dodatkowe wyposażenie, które zabezpiecza regały przed uszkodzeniem podczas uderzeń wózkami widłowymi. Niektóre z tych produktów można dokupić w trakcie użytkowania regałów. Niemniej jednak zalecane jest, aby od samego początku użytkowania wzmacniać bezpieczeństwo konstrukcji regałowych. Jest to szczególnie ważne w magazynach, gdzie ruch wózków jest nasilony i/lub gdzie kultura jazdy wózkami jest niska.
W praktyce firmy wzbraniają się przed ponoszeniem dodatkowych kosztów związanych z zakupem wyposażenia, bez którego magazyn może funkcjonować. Jednak koszty napraw regałów i przestojów w magazynie okazują się zdecydowanie wyższe niż jednorazowy zakup wyposażenia dodatkowego.
Wyposażenie zwiększające bezpieczeństwo użytkowania regałów:
- odbojniki słupa regału – są to osłony przymocowane do posadzki magazynu, które przejmują siłę, z jaką wózek może uderzyć w regał. Montuje się je przy każdym słupie narażonym na uderzenia lub tylko w punktach najbardziej newralgicznych. Odbojniki wymagają większej precyzji pracy ze strony operatora wózka widłowego przy układaniu palet w regale, gdyż zmniejszają luzy manipulacyjne.
- odbojnice ram regałów – podobnie jak odbojniki przejmują uderzenia wózka, ale są montowane na frontach rzędów regałów. W ten sposób chronią nie tylko słupy regałów, ale też skratowania. Ich zastosowanie zmniejsza szerokość dróg transportowych.
- ograniczniki palet – zapobiegają przypadkowym zderzeniom palet w regale i chronią przed wypchnięciem ładunku przy wkładaniu palet z drugiej strony regału.
- półki z kraty pomostowej lub z płyty wiórowej – stanowią wypełnienie belek nośnych, tworząc z regału paletowego wersję półkową. Rozwiązanie to zabezpiecza przed niewpasowaniem się paletą w belki nośne lub przed osuwaniem się palet uszkodzonych lub o wymiarach innych niż palety euro.
- prowadnice wózka – uniemożliwiają zjechanie wózkiem w bok i tym samym uderzenie w regał. Wadą jest brak możliwości składowania towaru na posadzce.
Przeglądy okresowe regałów
Obowiązkiem użytkowników regałów jest cotygodniowy przegląd stanu technicznego. Przynajmniej raz w roku przegląd powinna przeprowadzać wyspecjalizowana ekipa.
Obowiązek przeglądów okresowych jest regulowany przez znowelizowaną normę EN 15635:2008. Po przeglądzie przeprowadzanym przez wyspecjalizowane ekipy przygotowywany jest raport, który jest podstawą do działań naprawczych.
Bezpieczna praca wózkami widłowymi
Na bezpieczne użytkowanie regałów wpływa przede wszystkim doświadczenie operatorów wózków. Rozporządzenie ministra gospodarki z dnia 10 maja 2002 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym (Dz.U. nr 70, poz.650 ze zm.) wprowadza wymagania, jakie musi spełniać operator wózka widłowego. A są to:
- ukończone 18 lat,
- ukończony kurs operatora wózka widłowego, a w przypadku użytkowania wózków gazowych, również kurs wymiany butli,
- brak przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania tego typu pracy w postaci zaświadczenia lekarskiego,
- zgodę pracodawcy na poruszanie się wózkami w obrębie zakładu pracy.
Wózki muszą być dopuszczone do poruszania się po magazynie. Dla wózków jezdniowych z elektrycznym napędem jazdy dopuszczeniem jest zgłoszenie do UDT.
W przypadku wózków ręcznych nie ma już takiego wymogu, co nie oznacza, że mogą one być niesprawne i nieoznakowane. Wielu pracodawców woli nie mieć do czynienia z UDT i nie chcą mieć wózków napędzanych w swoim taborze. Firmy, które mają uznaną na rynku markę, oferują wózki widłowe napędzane wraz ze zgłoszeniem do UDT, co w praktyce załatwia wszystkie formalności.
Przed oddaniem wózków do użytkowania pracodawca musi przygotować regulamin określający zasady ruchu na terenie zakładu pracy. Z tym regulaminem muszą zapoznać się wszyscy użytkujący wózki.
Mariusz Malczewski jest głównym specjalistą ds. techniki magazynowej w PROMAG S.A.
Autor: Mariusz Malczewski
