Nie ma wątpliwości co do tego, że od właściwego stanu technicznego suwnic zależy bezpieczeństwo fabryki, realizowanych w niej procesów, a co najważniejsze – ludzi. Stąd też warto przypomnieć, w jaki sposób sprawdzać suwnice oraz jak często powinny być przeprowadzane przez Urząd Dozoru Technicznego odpowiednie kontrole. Osoby zajmujące się konserwacją suwnic muszą mieć właściwe kwalifikacje.
Suwnice to dźwignice, które pracują w ruchu przerywanym, wyposażone w mechanizm podnoszenia i opuszczania, czyli wciągarkę lub wciągnik. Suwnice są używane w procesie przemieszczania materiałów w pionie i poziomie w przestrzeni ograniczonej długością toru jazdy, wysokością podnoszenia i opuszczania oraz szerokością mostu.
Kluczową rolę odgrywają czynności konserwacyjne związane z instalacją elektryczną. Pomiar podstawowych parametrów instalacji elektrycznej, sprawdzenie skuteczności działania wyłączników krańcowych, a także zabezpieczeń nadprądowych stanowią podstawę prac w tym zakresie. Nie mniej ważne jest sprawdzenie stopnia zużycia kół jezdnych, jakości i poziomu środków smarnych oraz luzów w układzie napędowym. Czynności tego typu powinny być również przeprowadzone w odniesieniu do wózków jezdnych i wciągników. Konieczne jest sprawdzenie skuteczności hamulców oraz innych zabezpieczeń układu jazdy wózka wciągnika i mechanizmu podnoszenia. Warto poddać kontroli cięgna podnoszące (liny lub łańcuchy) oraz dokonać pomiarów rozwarcia gardzieli haka i stanu haka zaczepowego. Przegląd należy przeprowadzić pod względem ognisk korozji, powłoki malarskiej oraz połączeń spawanych.
Prowadniki do kabli
W suwnicach szczególną rolę odgrywają prowadniki i odpowiednie kable przeznaczone do przesyłania zasilania i sygnałów do elementów ruchomych. W nowoczesnych prowadnikach do przewodów niejednokrotnie uwzględnia się systemy zatrzaskowe dla ułatwienia montażu i demontażu poszczególnych elementów. Przydatne rozwiązanie stanowi możliwość łączenia ogniw bocznych lub poprzeczek przez zatrzaśnięcie. Montaż nie wymaga więc użycia dodatkowych narzędzi. Dla zapewnienia bezpieczeństwa użytkowania każde ogniwo boczne jest zabezpieczone z zewnątrz w punktach osiowych blokadą zatrzaskową. Podobne zabezpieczenie przewiduje się dla poprzeczek. Zabezpieczenia zatrzaskowe zapewniają również właściwy montaż, bowiem jeżeli wykonano go nieprawidłowo, zablokowanie nie jest możliwe.
Przydatne rozwiązanie stanowi układ półek, który ma za zadanie precyzyjne oddzielenie kabli, co eliminuje ich obsuwanie, nakładanie i skręcanie. Zaletą takiego rozwiązania jest zapobieganie nadmiernemu tarciu przy małych promieniach gięcia. Nie bez znaczenia pozostaje zapewnienie bezpieczeństwa elektrycznego, gdyż kable są zawsze w takich samym odstępach od siebie. W niektórych modelach przewidziano zintegrowane odciążenie naciągu uzyskane za pomocą listwy odciążenia, zainstalowanej w prowadniku łańcuchowym lub na maszynie. Przewody są mocowane za pomocą specjalnych opasek montażowych po obu stronach listwy odciążenia naciągu. Kable o znacznej masie instaluje się za pomocą obejm kablowych. Na przykład firma Mercator oferuje stalowe prowadniki typu SLE. Są wykonane z nierdzewnej, hartowanej stali. Do elementów dobrać można separatory z metalu, pianki lub tworzywa sztucznego. Prowadniki typu SLE sprawdzają się przy zapewnieniu ochrony przewodów hydraulicznych o znacznej masie.
Przewody
Modernizując suwnicę, warto zadbać o zastosowanie przewodów o wysokim poziomie giętkości. Przewody tego typu są dobierane w zależności od obciążenia mechanicznego. Niejednokrotnie przewiduje się w nich poliuretanową oponę zewnętrzną, która zapewnia odporność na działanie czynników atmosferycznych. Zyskuje się także odporność na ścieranie, rozrywanie i działanie olejów. W budowie kabla uwzględnia się oplot z włókniny. W przypadku kabli sygnałowych bardzo często ekran miedziany jest pobielany z uwzględnieniem techniki pozwalającej na połączenie splotu z włóknem syntetycznym. W razie potrzeby warto uwzględnić modele warunkowo odporne na chłodziwa hydrauliczne, alkalia i ług. Na przykład przewód SUPERTRONIC-PURÖ firmy Helukabel zaprojektowano z myślą o pracy w prowadnikach łańcuchowych, zgodnie z normą DIN VDE 0281 cz.13. Elastycznie kabel może pracować w temperaturach mieszczących się pomiędzy 5°C a 70°C, a stacjonarnie zakres temperatur wynosi od -40°C do 70°C. Napięcie pracy osiąga 350 V przy napięciu przebicia min. 3000 V. Przy pracy elastycznej kabel cechuje się minimalnym promieniem gięcia wynoszącym pięciokrotną wartość średnicy. W przypadku ułożenia na stałe wartość ta wynosi 3 × średnica kabla. Produkt cechuje się odpornością na promieniowanie do 100×106 cJ/kg (do 100 Mrad). Dla zoptymalizowania EMV zaleca się obustronny, rozległy kontakt oplotu miedzianego z zaciskami (np. dławikami kablowymi).
Podtorze
Należy pamiętać, aby podczas prac związanych z przeglądem suwnic sprawdzeniu i konserwacji poddać podtorze suwnicy. Jeżeli podtorze działa niewłaściwie, może dojść do spowolnienia lub wstrzymania procesu produkcyjnego, nadmiernego lub nierównomiernego zużycia szyn oraz uszkodzenia: podstawy nośnej, elementów mechanicznych oraz systemów mocujących.
Modernizując podtorze, warto zadbać o system elastycznego mocowania szyn. Na przykład system SEMS z oferty firmy Rialex bazuje na zastosowaniu specjalnych klem zapewniających pewność mocowania przy zachowaniu możliwości bocznej regulacji ułożenia szyn oraz elastycznych podkładek miejscowych montowanych pod stopę szyny. Podkładki tłumią drgania dynamiczne, wibracje i hałas oraz przekazują korzystny rozkład obciążeń na konstrukcje. Podstawą systemu jest klema składająca się z trzech elementów. Jedną z nich jest podstawa z gniazdem pod śrubę, spawana do blachy mocowanej do podtorza. Oprócz tego istotną rolę odgrywa łapka dociskowa przesuwająca się po podstawie z zamocowanym w gnieździe elastycznym noskiem. Zadaniem łapki jest dociskanie i mocowanie szyny w podtorzu. W systemie elastycznego mocowania szyn istotną rolę odgrywa śruba młoteczkowa o wysokiej wytrzymałości z podkładką i nakrętką łączącą podstawę z łapką dociskową.
Co na rynku?
Na rynku działa wiele firm, które świadczą usługi związane z konserwacją i serwisowaniem suwnic. Na przykład firma Panda oferuje modernizacje i przebudowy suwnic. Stąd też w ramach prac jest możliwa zmiana napędów z ręcznych na elektryczne, czy też zmiana systemów sterowania z kabiny na sterowanie przy pomocy podwieszonej kasety lub sterowanie drogą radiową. Warto również zwrócić uwagę na możliwość przebudowy konstrukcji nośnej suwnic, żurawi, wciągarek w zakresie udźwigu, rozpiętości, wysokości podnoszenia itp. Z kolei firma ABUS oferuje doradztwo techniczne (w tym współpracę z biurami projektów i wykonawcami budowlanymi na etapie przygotowania i realizacji inwestycji), transport i montaż urządzeń dźwignicowych, a także konserwacje oraz serwis gwarancyjny i pogwarancyjny. Można skorzystać również z usługi konserwacji, serwisu gwarancyjnego, modernizacji, oceny stanu technicznego urządzeń dźwignicowych oraz geodezyjnych pomiarów geometrycznych torowisk suwnicowych. Warto też zwrócić uwagę na usługi w zakresie oceny stanu technicznego budowlanych konstrukcji dźwignicowych oraz projektów modernizacji urządzeń w zakresie elektrycznym i mechanicznym. Jest również możliwe wykonanie projektu budowlanego w zakresie konstrukcji, fundamentów i systemu mocowań.
Urząd Dozoru Technicznego
Suwnice stanowią Urządzenia Transportu Bliskiego (UTB). Ważne jest zatem, aby były one zarówno produkowane, jak i eksploatowane zgodnie z odpowiednimi przepisami ustawy o dozorze technicznym (UDT), dyrektywą maszynową 2006/42/WE oraz właściwymi rozporządzeniami ministra gospodarki. Kluczową rolę odgrywa przeprowadzanie okresowych czynności związanych z przeglądami i konserwacją. Szczegóły dozoru urządzeń transportu bliskiego wynikają z decyzji UDT o dopuszczeniu UTB do użytkowania. Tym samym zdefiniowana jest częstotliwość, z jaką powinna być wykonywana konserwacja suwnic. Organy właściwej jednostki dozoru technicznego przeprowadzają trzy rodzaje badań technicznych urządzeń transportu bliskiego, w tym suwnic.
Badania odbiorcze są przeprowadzane po zakończeniu wytwarzania urządzenia w warunkach jego gotowości do pracy, przed wydaniem decyzji, która zezwala na eksploatację. Nie mniej istotną rolę odgrywają badania okresowe przeprowadzane w toku eksploatacji UTB objętych dozorem pełnym w terminach określonych dla danego urządzenia. Za trzeci typ badań uznawane są czynności doraźne, czyli badania eksploatacyjne, kontrolne i powypadkowe lub poawaryjne w terminach wynikających z bieżących potrzeb użytkownika.
Podsumowanie
Przepisy polskiego prawa zwracają uwagę, aby osoby zatrudnione przy pracach konserwacyjno-remontowych miały teoretyczne oraz praktyczne wiadomości, które dotyczą eksploatacji, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów dozoru technicznego.
W szczególności chodzi o uprawnienia wydane przez Inspektorat Dozoru Technicznego, właściwe dla kategorii konserwowanych, przeglądanych lub remontowanych, dźwignic, a także zaświadczenie kwalifikacyjne dla osób zatrudnionych przy eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych (E).
UR
Autor: Damian Żabicki
