To, że praca na wysokości jest niebezpiecznym zajęciem, wydaje się oczywistością. Jednak nie zawsze zdajemy sobie sprawę z tego, jak różnorodne są związane z nią zagrożenia i jak łatwo mogą skończyć się wypadkiem albo chorobą.
Praca na wysokości – niezależnie od tego, czy na drabinie, czy też na dachu – związana jest z niebezpieczeństwem. Jednak nie tylko oczywiste zagrożenia prowadzą do wypadków.
Każdego roku w Wielkiej Brytanii 10 milionów osób wykonuje w rozmaitych branżach różne formy prac na wysokościach, a upadki z wysokości stanowią przyczynę blisko 3 na 10 śmiertelnych obrażeń (29%). Tylko w roku 2013/2014 spowodowały straty szacowane na 567.000 dni roboczych – dlatego zrozumienie wszelkich możliwych wyzwań związanych z pracą na wysokości staje się niezbędne.
Oślepiające słońce
Praca na zewnątrz stwarza poważne zagrożenia dla bezpieczeństwa, które potęgują się przy pracy na wysokościach. Wyładowanie atmosferyczne może mieć zasięg nawet 20 km od źródła; silne wiatry mogą wpływać zarówno na wyposażenie, jak i warunki pracy; wahania temperatury, a nawet jasne i słoneczne warunki pogodowe mogą stać się zagrożenie dla pracowników.
Przykładem mogą być osoby pracujące na dachach pomalowanych na biało (lub po prostu na nowych dachach betonowych) – narażone na działanie wyjątkowych odblasków spowodowanych przez jasne promienie słoneczne. W takiej sytuacji pracownikom należy zapewnić odpowiednie okulary ochronne zabezpieczające przed promieniowaniem UV, pomagające zredukować poziom jasności i ułatwiające prawidłową identyfikację zagrożeń związanych z upadkami oraz potknięciami.
Odpowiednie ubranie robocze receptą na zimno
Dla porównania, gdy rozpoczyna się zima, pracownicy narażeni na działanie niskich temperatur i niewyposażeni w odpowiednią odzież ochronną będą tracić ciepło szybciej, niż będą w stanie je wytworzyć. Temperatura odczuwalna odpowiada aż za 80 procent całkowitej utraty ciepła ciała, a dłuższe narażenie na działanie zimna może skutkować hipotermią lub zbytnim obniżeniem temperatury ciała wpływającym na pracę mózgu. Osoba w takim stanie może nie móc jasno myśleć czy normalnie się poruszać. Często nawet nie zdaje sobie sprawy z tego, że dzieje się coś złego, tym samym zwiększając prawdopodobieństwo powstania wypadku.
Dla osób pracujących na zewnątrz, a w szczególności pracowników realizujących prace na wysokościach w miejscach odsłoniętych, „temperatura odczuwalna” jest ważniejszym wskaźnikiem wpływu zjawisk pogodowych na pracownika aniżeli sama temperatura. Mierzy się ją biorąc pod uwagę temperaturę powietrza, wilgotność względną oraz prędkość wiatru. Im silniejszy jest wiatr, tym szybciej następuje ochłodzenie skóry, co z kolei powoduje szybszą utratę ciepła całego ciała i sprawia, że otaczające powietrze zdaje się być zimniejszym, niż jest w rzeczywistości. Gdy powietrze jest spokojne, a temperatura wynosi ok. 1°C , człowiek będzie odczuwać chłód. Do tej samej temperatury dołóżmy wiatr o prędkości 40 km/h, a w rezultacie pracownik będzie odczuwał dojmujące zimno, dramatycznie zwiększające zagrożenia.
Z tego względu niezbędne jest zapewnienie odpowiedniej odzieży roboczej, zaprojektowanej do użytkowania w przewidywanych warunkach pogodowych, pozwalającej pracownikom na utrzymanie ciepła i suchości przez cały czas pracy. Parametry termiczne i wodoodporne są tu kluczowe, ważne też, żeby odzież była również przewiewna i wygodna. Idealnym rozwiązaniem są kurtki składające się z wielu warstw i wyściółek termicznych, które w miarę potrzeb w celu dostosowania do warunków można dokładać lub zdejmować.
Częstotliwość radiowa (RF)
Kolejnym niedocenianym zagrożeniem dla pracowników na wysokości jest narażenie na działanie pól elektromagnetycznych (PEM), w tym elektryczności statycznej, elektryczności magnetycznej i zmieniającej się w czasie, a także pól magnetycznych i elektromagnetycznych o częstotliwościach do 300 GHz.
Źródła Częstotliwości Radiowej (RF) można powszechnie odnaleźć zarówno na dachach budynków komercyjnych, jak i mieszkalnych, a obejmują one m.in. stacje bazowe sieci komórkowych, systemy radio taxi czy inne transmisyjne sprzęty elektroniczne. Miękkie tkanki ciała absorbują RF tej częstotliwości – fale działają w sposób podobny do kuchenki mikrofalowej i przegrzewają tkanki miękkie i organy. Objawy przegrzania obejmują bóle głowy i/lub nudności – dotknięta nimi osoba powinna natychmiast przerwać pracę i opuścić obszar zagrożenia. Pracownicy z takimi objawami powinni udać się do lekarza i opowiedzieć personelowi medycznemu o tym, gdzie prowadzili prace oraz na działanie jakich czynników ryzyka zostali potencjalnie wystawieni.
Ważne jest, by pracownicy przeszli szkolenia z zakresu identyfikacji potencjalnych zagrożeń RF oraz innych powiązanych. Powinni również nauczyć się rozpoznawać znaki ostrzegawcze obszarów niebezpiecznych i znać dobre praktyki uzyskiwania bezpiecznego dostępu do miejsc na wysokości, przestrzeni zamkniętych oraz innych stref zagrożenia.
Nawierzchnia to podstawa
Do wielu wypadków na wysokości dochodzi na skutek lekkomyślności i nieprzestrzegania procedur, w szczególności w kwestii metod dostępu oraz warunków powierzchniowych.
Upuszczenie przedmiotu może nie wpłynąć na pracownika czy osoby znajdujące się w pobliżu, lecz siła upadku i uderzenia może uszkodzić podłogi czy wsporniki konstrukcyjne. Na przykład wgniecenie w sekcji podłogowej sieci kablowej powoduje powstanie nierównej powierzchni, tym samym zwiększając szanse potknięcia.
Pracownik musi być również świadomy zagrożeń występujących na poziomie oczu, takich jak wystające pręty czy plastikowe opaski zaciskowe utrzymujące przewody w miejscu. Mogą one doprowadzić do obrażeń pracowników, którzy ich nie zauważą.
Ograniczona widoczność oraz powiązane z nią zagrożenia mogą być również rezultatem stylu stosowanych przez pracowników ŚOI. Na przykład daszki standardowych hełmów bezpieczeństwa i lekkich kasków w rzeczywistości mogą ograniczać widoczność w kierunku górnym. Mając to na uwadze, należy dobierać hełmy z krótkim daszkiem lub bez daszka zgodne z normą EN397 lub EN12492, wyposażone w minimum trzypunktową więźbę.
Zagrożenia biologiczne
Nie wszyscy zdają sobie sprawę z faktu, że praca na dachu w pobliżu zbiorników wodnych lub w instalacjach chłodzenia wody może narażać pracowników na potencjalnie śmiertelne zagrożenia biologiczne, takie jak legionelloza czy leptospiroza. Inne problemy układu oddechowego, jakie mogą występować przy pracy na wysokości, obejmują również alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych – zapalenie tkanki płucnej oraz dróg oddechowych spowodowane powtarzającym się wdychaniem antygenów organicznych przenoszonych wraz z kurzem. Stan taki może prowadzić do problemów układu oddechowego oraz uszkodzenia płuc. Odchody gołębi również są pod tym względem bardzo niebezpieczne – szczególnie w formie wyschniętej – gdyż pojawiają się jako lotne cząsteczki kurzu i mogą być łatwo wdychane.
Oceny ryzyka w miejscu pracy winny identyfikować wszelkie potencjalne zagrożenia biologiczne oraz prace, jakie należy wykonać, by zagrożenia te usunąć lub zredukować ich skutki. Ważnym elementem tego działania powinno być wyposażanie pracowników w odpowiednie środki ochrony układu oddechowego.
Plany ratunkowe
Pracodawcy są prawnie zobowiązani do wdrażania planów ratunkowych w zakresie pracy na wysokości – zgodnie z przepisami Kodeksu Pracy Art. 207. § 1; w rzeczywistości jednak, plany te często ograniczają się do ogólnych polityk, które w przypadku prawdziwego zagrożenia okazałyby się nieskuteczne. Dobrą praktyką jest zatem stosowanie metody świeżego spojrzenia na istniejące procedury i niepoleganie wyłącznie na ogólnych procedurach mających zastosowanie do wszelkich ewentualności.
Efektywne plany ratunkowe obejmują pięć obszarów kluczowych:
- Ocenę
- Zakres
- Zagrożenia
- Ryzyko
- Ratunek
Niezbędne jest opracowanie planu ratunkowego obejmującego działania dla każdej czynności wykonywanej na wysokości, oceniającego wszelkie przewidywalne sytuacje oraz rozwiązania potrzebne w sytuacji wystąpienia wypadku. Zaleca się zatem pracę w oparciu o wytyczne uwzględniające maksymalny czas 15 minut na przeprowadzenie działań ratunkowych i sprowadzenie ofiary na dół oraz maksymalnego czasu 10 minut na zapewnienie pierwszej pomocy. Należy także pamiętać, że czas poświęcony na przećwiczenie planu ratunkowego nie jest nigdy czasem zmarnowanym.
Podsumowanie
Dobre i efektywne planowanie pracy na wysokościach jest bardzo ważną kwestią. Pracodawcy oraz osoby koordynujące prace na wysokościach muszą upewnić się, że praca jest prawidłowo rozplanowana, nadzorowana i wykonywana przez kompetentnych pracowników, przy użyciu odpowiedniego wyposażenia do pracy na wysokościach. Dzięki skutecznej ocenie zagrożeń oraz rozsądnemu i pragmatycznemu podejściu do podejmowanych środków ostrożności przy pracy na wysokościach, kierownicy ds. BHP mogą odegrać kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa pracownikom – tak aby na koniec każdego dnia pracownicy mogli wrócić do swoich domów cali i zdrowi.
Autor: Jeremy Dugan, Honeywell Industrial Safety
