Produkcja żywności wymaga znacznych nakładów energetycznych, zużywane są także ogromne ilości wody. Nieefektywne wytwarzanie oraz marnotrawienie żywności skutkują nie tylko stratami ekonomicznymi i społecznymi, ale przyczyniają się do zbędnej produkcji gazów cieplarnianych wpływających negatywnie na zmiany klimatu. Problemem jest także utylizacja opakowań. Jednak dzięki gospodarce obiegu zamkniętego możemy efektywniej, w sposób bezpieczniejszy dla środowiska, wytwarzać żywność, zaspokajając potrzeby rosnącej ludzkiej populacji.
W 2013 r. do wyprodukowania żywności przypadającej na każdego statystycznego mieszkańca Unii Europejskiej, użyto około 23,6 GJ, co odpowiada energii dostarczonej przez 655 litrów oleju napędowego. Na wartość tę przypadają wydatki energetyczne ponoszone podczas uprawy roślin i hodowli zwierząt, przetwarzania żywności, logistyki, pakowania, przechowywania oraz koszty energetyczne utylizacji odpadów.
Wysokie koszty marnotrawstwa
Biorąc pod uwagę populację licząca ponad 500 mln ludzi, całkowitą ilość energii w żywności spożywanej w Unii Europejskiej szacuje się na 11 836 PJ, co odpowiada 17% zużycia energii brutto w całej UE w 2013 roku. Wytwarzanie żywności przyczynia się do emisji 2965 kg CO₂ rocznie przez każdego mieszkańca UE, co jest równoważne emisji powstałej podczas przebycia samochodem dystansu około 22,8 tys. km. Do produktów najbardziej energochłonnych należą wieprzowina, ser, piwo, drób, wołowina i kawa. Znacznie mniej energii w całym łańcuchu przetwarzania zużywają jabłka, pomarańcze, masło czy oliwa z oliwek. Do produkcji gazów cieplarnianych najbardziej przyczyniają się z kolei – masło, mięso i kawa. Najmniej woda mineralna, owoce i chleb. W przemyśle spożywczym zużywa się proporcjonalnie więcej energii ze źródeł nieodnawialnych. Ogółem paliwa kopalne stanowią prawie 79% energii zużywanej przez sektor spożywczy w Unii Europejskiej w porównaniu do 72% w bilansie całkowitego zużycia energii.
Podczas, gdy część ludzi przymiera głodem, w innych częściach świata żywność jest marnowana. Według Consumer Goods Forum (CGF), co roku na świecie marnuje się aż 30% wyprodukowanej żywności (1,3 mld ton). Wartość wyrzucanej do śmieci żywności wycenia się na 750 mld USD. Oprócz strat społecznych przekłada się to także na 3,3 mld ton niepotrzebnie emitowanych do atmosfery gazów cieplarnianych i marnowanych około 90 mld litrów wody.
„Jedna duża firma żywnościowa produkuje w ciągu roku ilość odpadów odpowiadającą pięciokrotnej objętości Pałacu Kultury i zużywa podobną ilość wody.” – mówił Andrzej Gantner z Polskiej Federacji Producentów Żywności, Związku Pracodawców podczas konferencji Food Automation organizowanej przez Siemens Polska – „Zapewnienie wystarczającej ilości żywności, przy jednoczesnym zachowaniu zasobów naturalnych będzie wymagało daleko idących zmian zarówno w produkcji, jak i gospodarowaniu zasobami naturalnymi i odpadami, w tym odpadami opakowaniowymi” – dodaje Andrzej Gantner.
Efektywne wytwarzanie żywności
Konieczna jest zmiana sposobu produkcji żywności na całym świecie, ale także ograniczenie strat w procesie produkcji, zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów oraz minimalizacja wpływu odpadów na środowisko. Rozwiązaniem jest nowe podejście do wytwarzania żywności, które określa się mianem zrównoważonej produkcji i konsumpcji.
„Zrównoważona produkcja i konsumpcja polega na kompleksowym podejściu do wszystkich ogniw łańcucha żywnościowego oraz ukierunkowanie na minimalizację ich wpływu na środowisko.” – twierdzi Andrzej Gantner.
„W praktyce zrównoważona produkcja może być realizowana w gospodarce obiegu zamkniętego, w której staramy się przejść od modelu opartego na schemacie „produkcja – zużycie – wysypisko śmieci” do modelu pętli, w którym odpady, jeśli powstają, stają się ponownie surowcem. To duże wyzwanie dla producentów żywności.” – mówił podczas konferencji Food Automation Michał Kot, dyrektor sprzedaży Siemens Polska.
Gospodarka o obiegu zamkniętym to strategia rozwoju, która umożliwia wzrost gospodarczy przy jednoczesnej optymalizacji zużycia zasobów. Circural economy wiąże się z głębokimi przekształceniami łańcuchów produkcji i konsumpcji oraz projektowaniem na nowo systemów przemysłowych. „Podejście to zapewni uniezależnienie rozwoju gospodarczego od konsumpcji ograniczonych zasobów i pozwoli zoptymalizować ich wykorzystanie przez rozsądne projektowanie i utrzymanie w obiegu krytycznych zasobów, takich jak woda. Umożliwi też rozwój nowych technologii i zmniejszenie emisji zanieczyszczeń.” – twierdzi Andrzej Gantner.
Duże światowe korporacje już teraz starają się dostosować swój biznes do nowej strategii gospodarowania w obiegu zamkniętym. Należący do Frito Lay zakład w Casa Grande w stanie Arizona przeznaczony został do modernizacji mającej na celu doprowadzenie do oddziaływania na środowisko naturalne o natężeniu „netto zero”. Unowocześniając zakład przyjęto, że energia musi pochodzić głównie ze źródeł odnawialnych. Do produkcji używany jest obecnie bioreaktor membranowy, a do odzyskiwania wody system filtrów i technologia odwróconej osmozy. Zakład zaopatrywany jest w energię odnawialną pochodzącą z paneli fotowoltaicznych oraz wytwarzaną w kotle na biomasę. Także 19 000 litrów ścieków dziennie poddawanych jest recyklingowi, co pozwoliło zmniejszyć o 90 % zużycie wody.
Regulacje prawne
Gospodarkę obiegu zamkniętego wspierają unijne regulacje. W lipcu 2018 r. wszedł w życie znowelizowany pakiet dyrektyw odpadowych, który zmienia m.in. dwie kluczowe dyrektywy: w sprawie odpadów oraz w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych. Znowelizowana dyrektywa nakłada nowe zobowiązania na producentów wyrobów w opakowaniach. Między innymi art. 8a określa jednolity model realizacji tych obowiązków w ramach Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta.
Dyrektywa oprócz ograniczenia, czy wręcz zakazu stosowania szeregu wyrobów jednorazowych z tworzyw sztucznych, wprowadza dwa kluczowe nowe obowiązki wobec firm produkujących wody i napoje w opakowaniach plastikowych. Będą one musiały osiągać wysokie poziomy recyklingu tych opakowań i stosować w produkcji nowych opakowań surowce wtórne. Do końca 2025 r. 77% opakowań podlegać będzie zbieraniu i recyklingowi, a do końca 2029 r. aż 90%. Dodatkowo od 2025 r. nowe opakowania do napojów z popularnego politereftalanu (PET) mają zawierać co najmniej 25% surowca wtórnego, zaś w 2030 r. udział surowca wtórnego we wszystkich opakowaniach do napojów z tworzywa sztucznego, niezależnie od rodzaju polimeru, ma wynosić co najmniej 30%.
Źródło: Siemens Polska
