Podstawę w systemach oznaczeń w przemyśle stanowią oznaczenia poziome i pionowe, systemy oświetlenia awaryjnego, niezbędne do zapewnienia prawidłowej widoczności oznaczeń, a także odpowiednie znaki bezpieczeństwa. Mają one na celu poprawienie bezpieczeństwa miejsca pracy. Chronią pracowników przed wypadkami, a dzięki temu eliminują przerwy w produkcji, a więc przyczyniają się do zwiększenia wydajności zakładu.
Odpowiednie oznaczenia pełnią szczególną rolę w miejscu pracy oraz na drodze do niego, zwłaszcza jeśli po hali produkcyjnej lub magazynowej porusza się sprzęt ciężki. Istotne jest wówczas prawidłowe oznaczenie dróg, z których korzystają ludzie. Z tego względu kluczową rolę w zakładzie odgrywa kompleksowe oznakowanie poziome i pionowe – oznaczenie dróg komunikacyjnych dla wózków widłowych, linii komunikacji pieszej, a także dróg ewakuacyjnych. Ważne jest również oznaczenie miejsc paletowych, koszy, kontenerów, obszarów roboczych i stanowisk pracy. Istotne jest także odpowiednie malowanie oznaczeń słupów, a także montaż barier protekcji i odbojów.
Technologia hydrodynamiczna cienkowarstwowa
Spośród technologii nakładania oznaczeń poziomych należy wymienić malowanie hydrodynamiczne cienkowarstwowe. Polega ono na natryskowym nanoszeniu farby na powierzchnie za pomocą agregatu malarskiego. Farba nakładana jest na powierzchnię pod wysokim ciśnieniem bez rozpraszania powietrzem. Przy nakładaniu oznaczenia kluczową rolę odgrywa specjalny wzór końcówki rozpylającej, która zapewnia precyzyjne linie, ostre krawędzie oraz stałą wysokość krycia. Przy hydrodynamicznym nakładaniu oznakowania znajdują zastosowanie farby akrylowe, chloro-kauczukowe, a także farby emulsyjne i antykorozyjne.
Przed przystąpieniem do malowania oznaczenia poziomego – według wytycznych firmy Oznakowanie-poziome.pl – należy wykonać prace związane z odpowiednim przygotowaniem podłoża. Zdarzają się aplikacje, gdzie wystarcza tylko częściowe usuwanie linii, pasów oraz innego rodzaju oznaczeń. Jednak w większości wypadków niezbędne jest całkowite usunięcie dotychczasowych oznaczeń poziomych, co wynika z możliwości wystąpienia niekompatybilności chemicznej pomiędzy starym a nowym oznakowaniem. Farba może się łuszczyć i odpadać, a w efekcie powodować znaczne zmniejszenie poziomu wytrzymałości zastosowanych farb. Pamiętać należy bowiem, że warunkiem koniecznym do zapewnienia przyczepności farby jest połączenie z czystym i odtłuszczonym podłożem.
Farby w oznaczeniach poziomych
Podczas nanoszenia oznaczeń poziomych bardzo często znajdują zastosowanie farby poliuretanowe, chemoutwardzalne, dwuskładnikowe, bazujące na żywicy epoksydowej. Preparaty tego typu produkuje się z myślą o systemach oznaczeń hal fabrycznych, magazynowych, a także garaży wielopoziomowych i obiektów sportowych. Farby poliuretanowe cechują się odpornością na ścieranie, a także dobrymi właściwościami kryjącymi oraz odpornością na chemikalia, oleje, smary i rozpuszczalniki. Dzięki temu zapewniają intensywne oznakowanie, które się nie brudzi.
Spektrum zastosowania farb poliuretanowych obejmuje przede wszystkim miejsca o intensywnym wykorzystaniu wózków widłowych wewnątrz hal, oznaczenia cyfrowe i literowe oraz znakowanie połaciowe.
W procesie wykonywania systemów oznakowania pionowego znajdują zastosowanie również farby na bazie PUR (poliuretanów). Farby tego typu są odporne na działanie chemikaliów oraz mogą być aplikowane na gumoleum, a ich zastosowanie obejmuje głównie oznaczenia cyfrowe i literowe.
Oświetlenie awaryjne
Warto podkreślić, że zgodnie z normą PN-EN 13201 „Oświetlenie dróg” oświetlenie awaryjne jest ogólnym określeniem kilku specyficznych jego odmian: ewakuacyjnego, dróg komunikacyjnych, strefy otwartej oraz strefy wysokiego ryzyka.
Oświetlenie awaryjne jest szczególnie istotne podczas zaniku zasilania opraw, które przewidziano w ramach instalacji oświetlenia podstawowego. Ważne jest więc, aby oprawy oświetlenia awaryjnego były zasilane ze źródła niezależnego od zasilania podstawowego.
Oświetlenie awaryjne to przede wszystkim awaryjne oświetlenie ewakuacyjne i oświetlenie zapasowe. Podstawowym zadaniem awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego jest zapewnienie bezpieczeństwa podczas wyjścia z miejsca pobytu w przypadku zaniku zasilania podstawowego. Podstawę w tym zakresie stanowi oświetlenie drogi ewakuacyjnej, które powinno zapewnić bezpieczeństwo podczas opuszczania swoich miejsc przez pracowników. Ważne jest, aby zagwarantować identyfikację i wykorzystanie dróg ewakuacyjnych. Istotną rolę odgrywa przy tym zarówno zlokalizowanie, jak i zastosowanie sprzętu pożarowego i sprzętu bezpieczeństwa.
Mówiąc o awaryjnym oświetleniu ewakuacyjnym, należy zwrócić uwagę na oświetlenie strefy otwartej. Jego zadaniem jest zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia paniki i zapewnienie bezpieczeństwa osób zmierzających w kierunku dróg ewakuacyjnych. W tym celu istotne jest zapewnienie warunków widzenia umożliwiających dotarcie do miejsca, z którego droga ewakuacyjna może być rozpoznana. Ważne jest, aby przeszkody występujące na wysokości do 2 m również były oświetlone.
Oświetlenie strefy wysokiego ryzyka ma za zadanie zwiększenie bezpieczeństwa osób biorących udział w potencjalnie niebezpiecznym procesie lub znajdujących się w potencjalnie niebezpiecznej sytuacji. Ważnym zadaniem oświetlenia strefy wysokiego ryzyka jest umożliwienie właściwego zakończenia działań w taki sposób, aby zapewnić bezpieczeństwo osobom przebywającym w tej strefie. Istotną rolę odgrywa również oświetlenie zapasowe stanowiące część oświetlenia awaryjnego, umożliwiające kontynuację normalnych czynności w sposób zasadniczo niezmieniony.
Oprawy awaryjne powinny cechować się przynajmniej kilkoma właściwościami. Jeżeli jako źródło światła zastosowano w nich świetlówki, ważne jest, aby zaświeciły się one w trybie awaryjnym bez pomocy zapłonników tlących, zgodnie z normą IEC 60155. Urządzenia sterujące pracą lamp awaryjnych i moduły sterujące, które są wbudowane w oprawy lampy, powinny być zgodne z normami IEC 60928. Awaria jednej z lamp systemu oświetlenia awaryjnego nie powinna wpływać na inne lampy znajdujące się w tym samym obwodzie elektrycznym. Wymaganie w tym zakresie może być spełnione chociażby przez zastosowanie zabezpieczeń bezpiecznikowych, przekaźnikowych (blokady) lub innych technicznych rozwiązań ochronnych stosowanych w każdej lampie.
Jeżeli w zakładzie zastosowane są oprawy z własnym zasilaniem, trzeba uwzględnić w nich układy ładowania akumulatora z zasilania podstawowego. Konieczny jest również wskaźnik widoczny podczas normalnej eksploatacji, który sygnalizuje stan naładowania akumulatora oraz ciągłość obwodu, jeżeli zastosowano wolframowe żarniki lamp oświetlenia awaryjnego. W przypadku opraw oświetleniowych zespolonych zasilanych centralnie ważna jest separacja elektryczna pomiędzy zasilaniem podstawowym i awaryjnym, zapewniona przez izolację podwójną dodatkowo wzmocnioną oraz ekran uziemiający.
Na przykład system Maks Pro II z oferty firmy Amatech – Amabud Elektrotechnika znajduje zastosowanie w monitorowaniu opraw oświetlenia awaryjnego, które w trybie pracy awaryjnej działają w pełni autonomicznie. Ich stan techniczny jest rejestrowany przez jednostkę centralną MPII, a nadzór systemu odbywa się za pośrednictwem komputera PC (laptopa) i standardowej przeglądarki internetowej przez sieć, w tym również przez Internet. Maks Pro II to samodzielne urządzenie nadzorujące, monitorujące do 5400 autonomicznych opraw awaryjnych (na jeden panel), z dostępem przez Ethernet/LAN.
Znaki bezpieczeństwa
Wymagania dotyczące stosowania znaków bezpieczeństwa określa w UE dyrektywa 92/58/EWG w sprawie minimalnych wymagań dla zapewnienia znaków bezpieczeństwa i/lub higieny pracy (DzUrz L 245 z 26.8.1992 r.). W polskim prawodawstwie wymagania te zostały ujęte w rozporządzeniu w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy [Obwieszczenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 sierpnia 2003 r., w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU z 2003 r. nr 169, poz. 1650)].
Obowiązek stosowania znaków bezpieczeństwa w zakładzie wynika również z zapisów Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej (DzU z 2010 r. nr 138, poz. 931). Ponadto w zakładzie przemysłowym wymagane jest stosowanie znaków ostrzegawczych oraz oznakowania koniecznego do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników przy użytkowaniu maszyn. Obowiązek ten został ujęty w przepisach Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (DzU z 2002 r. nr 191, poz. 1596, ze zm.). Szczegółowe wymagania dotyczące znaków bezpieczeństwa zawarte są w normach technicznych, m.in. w normie PN-EN ISO 7010:2012 „Symbole graficzne. Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa. Zarejestrowane znaki bezpieczeństwa”.
Wszystkie znaki bezpieczeństwa muszą być czytelne i dobrze widoczne. Miejsca, w których umieszczone są znaki, trzeba dobrze oświetlić. Bardzo ważne jest również zapewnienie odpowiedniej czystości znaków, a co najważniejsze – widoczności z każdego miejsca strefy zagrożonej. Znaki muszą znajdować się na linii wzroku i być widoczne w momencie wkroczenia na obszar, w którym występuje zagrożenie. Istotne jest, aby w jednym miejscu nie znajdowało się zbyt wiele znaków.
Przed rozmieszczeniem znaków bezpieczeństwa w odpowiednich miejscach trzeba ocenić ryzyko zawodowe oraz wdrożyć środki zapewniające ochronę przed zagrożeniami.
Co jeszcze?
W zapewnieniu bezpieczeństwa miejsca pracy w zakładzie ważną rolę odgrywają także oznaczenia przewodów i kabli. Z oferty rynkowej warto wymienić systemy oznaczeń firmy Brady, a wśród nich etykiety owijane z warstwą przylepną. Tekst informacyjny lub kod można wydrukować wielokrotnie na każdej etykiecie. Firma oferuje również samolaminujące etykiety owijane o podwyższonej trwałości i czytelności. Warto też zwrócić uwagę na oznaczenia identyfikacyjne drukowane na miejscu, np. etykiety zastępcze płytek grawerowanych. Takie oznaczenia cechuje przede wszystkim wypukły profil, co sprawia, że wyglądają jak płytki grawerowane, a jednocześnie mają od nich niższą cenę i większą elastyczność.
Autor: Damian Żabicki – dziennikarz, redaktor, autor tekstów, specjalizujący się w tematyce technicznej i przemysłowej. Specjalista public relations firm z branży technicznej.
Tekst pochodzi z nr 4/2015 magazynu „Inżynieria i Utrzymanie Ruchu Zakładów Przemysłowych”. Jeśli Cię zainteresował, ZAREJESTRUJ SIĘ w naszym serwisie, a uzyskasz dostęp do darmowej prenumeraty w formie drukowanej i/lub elektronicznej.
