W pracy praktycznie każdego mechanika, elektryka czy technika przychodzi taki moment, w którym musi zadbać o właściwy moment obrotowy. Mowa tu oczywiście o zastosowaniu kluczy i wkrętaków dynamometrycznych, które pozwalają kontrolować siłę dokręcania z możliwie największą dokładnością. Wysoka precyzja tego typu narzędzi wymaga od fachowca nie mniejszej ostrożności w kwestii ich odpowiedniego doboru. Na jakie innowacyjne rozwiązania warto zwrócić dziś szczególną uwagę?
Powiedzmy sobie wprost. Właściwa ocena momentu dokręcania bez odpowiedniego narzędzia dynamometrycznego jest praktycznie niemożliwa. Wynika to z faktu, iż ów moment oblicza się na podstawie dwóch niezależnych od siebie wielkości – siły działającej w danym punkcie obrotu oraz długości dźwigni. Na szczęście, producenci aparatury modułowej zazwyczaj podają informację o wartości momentu obrotowego dla danego elementu bezpośrednio na jego obudowie lub w dołączonej specyfikacji pracy danego urządzenia. Narzędzie dynamometryczne pozwala wówczas dobrać żądaną wartość, co z jednej strony umożliwia pewne i stabilne mocowanie, a z drugiej – zabezpiecza przed zbyt mocnym dokręceniem i ryzykiem zerwania śruby. A gra warta jest świeczki. Przykładowo, jeśli świecę żarową dokręcimy z niewłaściwym momentem obrotowym, może nastąpić utrata kompresji, co z kolei prowadzi do niepotrzebnych uszkodzeń materiału i strat związanych z dodatkowymi kosztami naprawy. Fachowiec musi zachować maksymalną precyzję pracy szczególnie tam, gdzie śruby łączą ze sobą części aluminiowe lub aluminiowe i stalowe, a także w przypadku połączeń istotnych z punktu widzenia bezpieczeństwa maszyn oraz ich użytkowników. Samych zastosowań dla narzędzi dynamometrycznych jest wiele i zależą one od konkretnego rodzaju prac. W przypadku mechanika samochodowego będzie to przede wszystkim montaż kół i praca przy głowicy silnika, dla specjalisty w dziedzinie mechatroniki – obsługa elementów systemów automatyki lub centralnych szaf sterowniczych, a dla elektryka – montaż i konserwacja systemów modułowychurządzeń rozdzielczych.
Na styku elektromechaniki i sterowania cyfrowego
W pracy mechatronika maksymalna precyzja jest pojęciem absolutnie kluczowym. Systemy mechatroniczne powinny bowiem charakteryzować się wielofunkcyjnością, elastycznością, możliwością łatwego konfigurowania oraz adaptacyjnością i prostotą obsługi. Zdarza się, że producenci narzędzi wykorzystują specyfikę danej branży, aby samemu tworzyć rozwiązania dostosowane pod konkretne zastosowania. Za przykład posłużyć może niemiecka firma Wiha, która zaprojektowała i wdrożyła mechatroniczny wkrętak dynamometryczny. Wiha iTorque, bo o nim mowa, służy wszędzie tam, gdzie istotnym jest ustawienie określonego momentu skręcającego. Moment dokręcania regulujemy wygodnie poprzez zintegrowane z rękojeścią pokrętło, bez konieczności stosowania oddzielnego narzędzia. Ewentualnym błędom odczytu zapobiega duży wyświetlacz cyfrowy ze wskazaniem numerycznym. Komponent cyfrowy nie tylko pozwala na łatwe, bezstopniowe ustawienie momentu dokręcania oraz zmianę jednostek, ale rejestruje też każde użycie i automatycznie informuje o konieczności przewzorcowania. – Narzędzia dynamometryczne wykorzystywane w codziennej, profesjonalnej eksploatacji, ulegają naturalnemu zużyciu. Z tego względu należy je poddawać regularnym kontrolom – mówi Wojciech Gradowski, specjalista w firmie Wiha. – W celu absolutnego zabezpieczenia procesu nadzoru przyrządu pomiarowego, po 5000 użyciach Wiha iTorque uruchamia się specjalny alarm sugerujący konieczność przewzorcowania – dodaje.
Narzędzie dla elektryka – precyzja i bezpieczeństwo
W przypadku prac z instalacją elektryczną fachowiec ma do czynienia z całym szeregiem połączeń śrubowych. Także w ich przypadku bardzo istotne jest zachowanie precyzji momentu dokręcenia. Zbyt luźno lub zbyt mocno zamocowane śruby mogą prowadzić do wzrostu rezystancji przejścia i nagrzewania się styków, skąd prosta droga do zagrożenia pożarowego. Aby w trakcie prac elektrotechnicznych zwiększyć bezpieczeństwo zarówno instalatora, jak i urządzeń i instalacji, a także zapewnić precyzyjny moment dokręcania, Wiha stworzyła wkrętak dynamometryczny w izolacji do prac pod napięciem do 1000V AC. Model Wiha TorqueVario®-S VDE dostępny jest w trzech zakresach roboczych: od 0,6 do 2,0 Nm, od 1,0 do 5,0 Nm i od 2,0 do 8,0 Nm. W zestawie znajduje się rękojeść dynamometryczna, klucz do nastawiania momentu oraz specjalny adapter który umożliwia wykorzystanie końcówek slimBits służących do precyzyjnych prac w trudno dostępnych miejscach. Średnica trzonu zmniejszona o 33% pozwala na dotarcie do głęboko osadzanych elementów śrubowych czy sprężynowych. – Narzędzie jest bardzo proste w obsłudze. Najpierw, za pomocą klucza, ustawiamy żądaną wartość momentu, następnie w rękojeść wsuwamy adapter, a na koniec wkładamy odpowiedni rodzaj końcówki slimBits – tłumaczy Wojciech Gradowski. – Narzędzie w pierwszej fazie dokręcania działa jak tradycyjny wkrętak. Po osiągnięciu zadanego momentu mechanizm zostaje wysprzęglony, co sygnalizuje wyraźnie słyszalne i odczuwalne „kliknięcie”. Mamy wówczas stuprocentową pewność, że element został dokręcony z należytą dokładnością – podsumowuje ekspert Wiha.
Codzienna praca z pojazdami, maszynami i instalacjami wymaga od specjalisty maksymalnej precyzji. Choć doświadczeni monterzy i elektrycy mawiają, że odpowiednią siłę dokręcania są w stanie wyczuć intuicyjnie, to precyzyjna kontrola momentu jest praktycznie niemożliwa do wykonania w ten sposób. Na szczęścia z pomocą przychodzą profesjonalne, innowacyjne narzędzia dynamometryczne do zastosowań specjalistycznych
