Rodzaj odzieży w dużym stopniu zależy od specyfiki wykonywanej pracy. Oczywiste jest, że strój osoby pracującej w branży spożywczej będzie się różnił od ubrania pracownika zatrudnionego w zakładzie produkującym środki chemiczne. Jakie kryteria powinna zatem spełniać odzież optymalnie dopasowana do specyfiki danej pracy? Co wchodzi w skład kompletnego stroju pracownika?
Wybór odpowiedniej odzieży jest bez wątpienia ważnym zagadnieniem, bezpośrednio związanym z komfortem użytkowania, a także bezpieczeństwem podczas wykonywanej pracy.
Zgodnie z literą prawa
Według kodeksu pracy każdy pracodawca zobowiązany jest do nieodpłatnego dostarczenia pracownikowi odzieży i obuwia roboczego, które spełniają wymogi polskich norm, a w przypadku środków ochrony indywidualnej – musi mieć wymagany certyfikat znaku bezpieczeństwa. Pracodawca ma obowiązek zaopatrzenia tych pracowników, których odzież własna ze względu na warunki pracy mogłaby ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu.
– W wielu sektorach gospodarki obowiązek zapewnienia pracownikom odzieży roboczej lub ochronnej spoczywa na pracodawcy, a przepisy i wymogi w tym zakresie z roku na rok się zaostrzają. Na pracodawcy spoczywa również obowiązek zapewnienia odpowiedniego prania, konserwacji, naprawy, odpylania i odkażania środków ochrony indywidualnej oraz odzieży roboczej – informuje Andrzej Smółko, prezes firmy CWS-boco Polska.
Wymagania technologiczne, sanitarne czy związane z bezpieczeństwem i higieną pracy również obligują pracodawcę do przestrzegania tego obowiązku.
Rodzaje środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, a także przewidywane okresy ich użytkowania są ustalane przez pracodawcę po uprzedniej konsultacji z pracownikami bądź ich przedstawicielami. Warto podkreślić, że pracodawca może ustalić stanowiska, na których dopuszcza się używanie przez pracowników, za ich zgodą, własnej odzieży i obuwia roboczego, które spełniają wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy. Jednak przepis ten nie dotyczy stanowisk, na których są wykonywane prace związane z bezpośrednią obsługą maszyn i innych urządzeń technicznych albo prace powodujące intensywne brudzenie lub skażenie odzieży i obuwia roboczego środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi, a także materiałami biologicznie zakaźnymi.
– Ważne jest, aby pracownik miał dobrze dobraną odzież roboczą, adekwatną do swojego stanowiska pracy, a w przypadku większych zagrożeń istotne jest, aby miała ona odpowiednie certyfikaty – mówi Artur Wrona z firmy Aveon.
Jednak, jak wynika z praktyki, wielu pracodawców w ogóle nie przestrzega tych przepisów. Spowodowane jest to nieznajomością prawa bądź jest przejawem świadomego lekceważenia obowiązków zawartych w kodeksie pracy. O ile jest to rzadkie zjawisko np. w branży spożywczej, podlegającej regularnym kontrolom sanepidu, notorycznie jest pomijane m.in. w magazynach. Mimo że pracodawca odpowiada prawnie za konsekwencje wynikające z zaniedbywania swoich obowiązków, to jednak często próbuje oszczędzać na takich rzeczach, jak rękawiczki, kaski ochronne itd. Niestety niekiedy musi dojść do niepotrzebnego wypadku, żeby pracodawca w końcu zrozumiał swój błąd i zaczął przykładać większą wagę do spraw związanych z bezpieczeństwem w miejscu pracy.
Odzież robocza a odzież ochronna
Odzież noszona przez pracowników dzieli się na odzież roboczą i ochronną. Przy okazji tego podziału warto podkreślić, że – w przeciwieństwie do odzieży roboczej – odzież ochronna podlega obowiązkowej certyfikacji zgodnej z wymaganiami normy dotyczącej danego zagrożenia. Koniecznością jest więc specjalne oznakowanie CE tego typu odzieży traktowanej jako rodzaj środka ochrony indywidualnej. Umieszcza się na niej także piktogram informujący o przeznaczeniu oraz poziomie ochrony.
Odzież robocza to pojęcie, które swoim zakresem obejmuje bardzo szeroki asortyment. Zaliczamy do niej ubranie robocze typu szwedzkiego, stanowiące komplet złożony z bluzy i spodni ogrodniczek, a także bezrękawniki, kamizelki, peleryny, koszule, różnego rodzaju koszulki, fartuchy, kombinezony, płaszcze, kurtki, spodnie oraz dodatki (m.in. rękawice, czapki, berety). W zależności od pory roku, a także od temperatury panującej w miejscu, w którym odbywają się czynności zawodowe, pracodawca powinien zadbać o wybór odpowiedniej wersji odzieży – ocieplanej lub nieocieplanej.
Głównym zadaniem odzieży roboczej jest zastępowanie lub zabezpieczanie odzieży własnej pracownika jedynie przed środkami nieszkodliwymi dla zdrowia oraz zapobieganie zniszczeniu jego prywatnych ubrań. Tego typu odzież stosuje się także w sytuacjach, w których niezwykle istotna jest nienaganna czystość wytwarzanych produktów. Przy okazji warto dodać, że do odzieży roboczej zaliczana jest także tzw. odzież zawodowa (branżowa), charakterystyczna dla konkretnych branż, np. odzież dla pracowników określonej linii lotniczej, gastronomii, hotelarstwa itp. Oprócz tego do odzieży roboczej można zakwalifikować odzież krótkiego użytkowania, czyli odzież jednorazową.
Niezależnie od branży ubranie robocze powinno być przede wszystkim funkcjonalne i komfortowe w noszeniu oraz zapewniające bezpieczeństwo podczas wykonywanych czynności. Dobór odpowiedniego stroju musi być zawsze uzależniony od warunków, w których odbywa się praca. – Niestety w dalszym ciągu normą w Polsce jest tak zwany typ szwedzki odzieży, czyli spodnie ogrodniczki i kurtka; do tego koszula flanelowa, buty ochronne oraz czapka. To relikt poprzedniego systemu, bardzo mocno zakorzeniony w świadomości – mówi Przemysław Krzysiak z firmy PRO-MATERIALS.
Trzeba mieć świadomość, że taki strój nie zdaje egzaminu we wszystkich sytuacjach. Błędem jest również kierowanie się przy doborze odzieży pracowniczej głównie względami estetycznymi, z pominięciem lub odsunięciem na drugi plan tak ważnych aspektów, jakimi są komfort noszenia czy funkcja ochronna. Owszem, odzież robocza, chroniąc przed zwykłym zabrudzeniem odzież osobistą pracownika, pełni także funkcję reprezentacyjną. Z pewnością jednak popularne ogrodniczki w modnym kolorze czy ładnie skrojona koszula nie są w stanie zastąpić ubrania, którego nadrzędną rolą jest ochrona indywidualna, np. kombinezonu lakierniczego lub fartucha spawalniczego. W tego typu sytuacjach trzeba sięgnąć po bardziej specjalistyczną odzież, spełniającą wszystkie wymogi bezpieczeństwa i gwarantującą właściwą ochronę.
Odzież ochronna to odzież okrywająca lub zastępująca prywatne ubranie pracownika, a przy tym chroniąca go przed jednym lub wieloma niebezpiecznymi czynnikami, z którymi ma styczność podczas wykonywania pracy. Tego typu odzież powinna zabezpieczać pracownika przed ewentualnymi urazami ciała oraz chronić go przed działaniem czynników szkodliwych bądź niebezpiecznych dla zdrowia. Szczególne zagrożenie mogą stanowić: różnego rodzaju substancje chemiczne i biologiczne, prąd elektryczny, wysoka lub niska temperatura, ogień, słaba widoczność, zagrożenie mechaniczne, wilgoć etc. Jak już zostało powiedziane, odzież ochronna podlega obowiązkowej certyfikacji, w związku z czym użytkownik może mieć pewność, że sama w sobie nie stanowi zagrożenia. Jest to bardzo ważne w pewnych szczególnych sytuacjach, m.in. w przypadku stref zagrożonych wybuchem.
Ze względu na źródło niebezpieczeństwa odzież ochronną można podzielić na różne kategorie, m.in.:
- odzież chroniącą przed czynnikami chemicznymi,
- odzież chroniącą przed czynnikami mechanicznymi,
- odzież chroniącą przed zimnem,
- odzież chroniącą przed gorącem i/lub płomieniem,
- odzież chroniącą przed złymi warunkami pogodowymi,
- odzież chroniącą przed przecięciem piłą łańcuchową,
- odzież chroniącą przed przecięciem i przekłuciem,
- odzież antystatyczną,
- odzież ostrzegawczą.
Przykłady zastosowań
Wyżej wymienione rodzaje odzieży ochronnej różnią się fasonem, kolorystyką, rodzajem materiału, z którego są wyprodukowane, techniką wykonania, występowaniem dodatkowych elementów wchodzących w skład kompletnego stroju itd. I tak na przykład odzież ostrzegawcza uszyta jest z materiału o intensywnej, wyróżniającej się barwie, np. pomarańczowej czy jaskrawozielonej oraz ma elementy odblaskowe w postaci taśm odbijających światło. Przeznaczona jest dla osób pracujących nie tylko w dzień, ale także w nocy oraz dla tych, którzy wykonują pracę w pobliżu lub na drogach. Celem zastosowania takiego stroju jest wyróżnienie użytkownika z otoczenia, a tym samym zwiększenie jego bezpieczeństwa. Tego rodzaju odzież noszą najczęściej policjanci, pracownicy pogotowia ratunkowego oraz straż pożarna.
Zupełnie inaczej wygląda odzież ochronna, np. antyelektrostatyczna i kwasoodporna. Tutaj największe znaczenie ma nie kolor, lecz rodzaj tkaniny i sposób wykonania. Konstrukcja odzieży antyelektrostatycznej musi zapewniać kontakt materiału przewodzącego z ciałem w taki sposób, aby możliwe było odprowadzanie ładunków elektrostatycznych. Natomiast w przypadku odzieży chroniącej przed czynnikami chemicznymi, w tym kwasami, musi być ona wykonana ze specjalnej tkaniny (np. anilowanej), a kieszenie powinny być tak uszyte, żeby uniemożliwić przedostanie się do ich wnętrza płynnych substancji chemicznych. Ten rodzaj odzieży znajduje zastosowanie w różnych gałęziach przemysłu, m.in. w zakładach chemicznych, ze szczególnym uwzględnieniem przemysłu petrochemicznego, chemicznego, podziemnych wyrobisk górniczych oraz wszelkich innych strefach zagrożenia wybuchem. Jeśli zaś chodzi o odzież antyelektrostatyczną, jest ona adresowana głównie do pracowników przemysłu elektronicznego, gdzie głównym celem jest eliminowanie elektryczności statycznej.
Jak już zostało wspomniane, rodzaj użytego materiału także ma znaczenie, zwłaszcza jeśli chodzi o zabezpieczenie przed wysoką temperaturą i iskrami. Dlatego też strój ochronny spawacza konstruowany jest głównie z tkanin trudnopalnych, bawełnianych, impregnowanych niepalnie lub z włókien aramidowych oraz ze skór naturalnych wyprawianych uniepalniająco, skutecznie zabezpieczających przed gorącymi czynnikami.
Przy okazji omawiania tematu związanego z strojem pracownika warto dodać, że odpowiednio dobrane obuwie robocze i ochronne jest równie ważne jak sama odzież. Zarówno buty, jak i ubranie pracownicze powinny cechować się trwałością, dobrą jakością wykonania i użytych materiałów oraz odpornością na zniszczenia. A wszystko po to, żeby zapewnić komfort i bezpieczeństwo użytkowania, a w przypadku wykonywania takich zawodów, jak np. spawacz czy hutnik – również odpowiednią ochronę stóp przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi. Ponadto należy zawsze pamiętać o odpowiedniej ochronie głowy. Do tego celu służą kaski ochronne, które są koniecznością w sytuacjach, w których istnieje zagrożenie odpryskami stopionych metali lub też ryzyko związane m.in. ze spadającymi przedmiotami czy uderzeniem o twarde albo ostre elementy, np. na budowach, w kopalniach itd.
Jakość i komfort noszenia
Czynnikiem mającym wpływ na jakość odzieży roboczej i wygodę związaną z jej używaniem jest niewątpliwie rodzaj tkaniny, z której została wykonana. Do tego celu stosuje się różne materiały, przy czym najczęściej jest to bawełna lub mieszanka tworzyw sztucznych z bawełną, np. mieszanka bawełniano-poliestrowa albo bawełniano-poliamidowa. Tego typu mieszanki charakteryzują się zwiększoną odpornością na uszkodzenia mechaniczne. Ponadto struktura tej tkaniny, dzięki gęstemu splotowi, zapewnia skuteczną ochronę przed drobnymi zanieczyszczeniami i brudem oraz ułatwia pranie. Do tkanin bawełniano-poliestrowych należy np. elanobawełna, a do tkanin bawełniano-poliamidowych – np. beavernylon mający właściwości wodo- i olejoodporne, dzięki czemu może być użytkowany m.in. w miejscach wilgotnych. Innymi rodzajami tkanin stosowanych do produkcji odzieży roboczej są np.: drelich, płótno, stylon, flanela, ortalion, polar, torlen oraz polipropylen, z którego wykonuje się odzież jednorazową.
Na trwałość i komfort noszenia ubrań roboczych ma również wpływ gramatura materiału oraz rodzaj splotu. Przykładem wysokiej technologii jest np. Coolmax – nowoczesne włókno poliestrowe przeznaczone do produkcji bielizny termoaktywnej. Jego budowa zapewnia dużo lepszą, w porównaniu do włókien naturalnych (np. bawełny), przewiewność oraz skuteczne odprowadzanie wilgoci z powierzchni ciała.
Innymi czynnikami wpływającymi na efekt finalny odzieży roboczej są m.in.: jakość wykonania (szwy, dodatkowe wzmocnienia), jakość zastosowanych dodatków (np. zamków), funkcjonalność (kieszenie, kaptury, zaczepy), a także wzornictwo.
Na rynku polskim jest wielu producentów oraz dystrybutorów odzieży roboczej. Ich oferta jest bardzo bogata i obejmuje zarówno ubrania o niskim lub średnim standardzie wykonania, jak i te z najwyższej półki cenowej, doskonałe jakościowo. Przykładem odzieży roboczej, przy produkcji której uwzględniono kryterium wygody oraz nowoczesny design, jest np. kolekcja Timberland PRO.
Autor: Agata Grabowska
