Systemy bezpieczeństwa (safety instrumented systems – SIS) są dziś kluczowym elementem funkcjonowania wielu zakładów produkcyjnych. Jest to przykład na to, jak nowe technologie są wykorzystywane do usprawniania działań. Nie ma ważniejszego obszaru produkcji niż bezpieczeństwo. Brak zapewnionego bezpieczeństwa oznacza potencjalnie największy wydatek finansowy, nie wspominając o bezcennym wymiarze ludzkiego życia.
Zastosowanie technologii do zapewnienia bezpieczeństwa zawsze się opłaca. A na kwestie bezpieczeństwa nie należy patrzeć tylko przez pryzmat kosztów, ale raczej jak na pole do generowania zysku.
Na początku był… człowiek
System bezpieczeństwa składa się z czujników, systemów logicznych i podzespołów wykonawczych, mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa procesu, w przypadku gdy spełnione zostaną określone warunki. Coraz więcej fabryk powinno zawierać w swoim portfolio usprawnienia w systemach bezpieczeństwa.
Jak więc radziliśmy sobie przed pojawieniem się systemów SIS? Jeżeli posłużymy się definicją systemu bezpieczeństwa, to stwierdzimy, że istniały już w zakładach pewne wersje systemu SIS z czujnikami, jednostkami sterującymi i elementami wykonawczymi. Ten system stanowił sam pracownik. Jakkolwiek wyrafinowane nie byłyby dzisiejsze systemy bezpieczeństwa, nie powinniśmy zapominać o znaczeniu ludzi.
Niezbędny czynnik ludzki
Pracownik fabryki pozostaje ważną częścią systemu bezpieczeństwa. Musi być tak samo zaznajomiony z zasadami bezpieczeństwa, jak z technologią. Mimo że nowe technologie zaczynają przejmować kontrolę nad halą produkcyjną, wciąż musi w nich być obecny czynnik ludzki odpowiedzialny za bezpieczeństwo. Należy tworzyć i rozszerzać sieć współpracy i więzi z pracownikami. Nie można bazować jedynie na danych zbieranych przez czujniki i urządzeniach sterujących ukierunkowanych na wykrywanie niebezpiecznych sytuacji, ponieważ istnieje wiele przypadków, które nie mogą zostać wykryte przez sprzęt.
Urazy w miejscu pracy i co z nich wynika
Każdego roku organizacja OSHA (Occupational Health and Safety Administration) publikuje informację o 10 najczęstszych urazach w miejscu pracy. Za każdym razem najczęstszym z nich jest upadek. I mimo że ten sam problem pojawia się co roku, wciąż stosowane są niewłaściwe zabezpieczenia przeciwko upadkom i czynnościom wykonywanym na wysokościach. Całe zaangażowanie w poszukiwanie potencjalnego ryzyka, w którego skład wchodzi również opisany przypadek, nie zdołało zmienić rzeczywistości.
Między egoizmem a altruizmem
Zabezpieczenia przed upadkiem są również trudne do realizacji za pomocą sprzętu. Można nalegać na stosowanie pasów bezpieczeństwa przy wspinaniu się, nie dopuszczać do sytuacji, w których na podłodze rozlana jest ciecz, i uważać, w jaki sposób odpady są usuwane ze stanowiska. Nie są to jednak obszary, które można monitorować tak, jak monitoruje się temperaturę lub poziom wibracji. Do tego potrzebny jest człowiek.
Istnieje jeszcze jeden powód, aby traktować pracownika jako najważniejszy element każdego systemu bezpieczeństwa. Ludzie dbają o bezpieczeństwo swoich kolegów, a robią to z egoistycznych lub altruistycznych pobudek. Cenimy naszych współpracowników, a ich kontuzja oznacza więcej pracy dla pozostałych. Empatia zaś to jedno z uczuć, w które nie potrafimy wyposażyć systemu bezpieczeństwa.
Człowiek w centrum systemu
Jeśli rozpoczniemy budowę systemu od człowieka znajdującego się w jego centrum, technologia i strategie bezpieczeństwa za tym podążą. Systemy bezpieczeństwa, które rozpoczynają się od technologii, mogą być efektywne, ale będą jedynie mierzyć i monitorować cyfrowe parametry bezpieczeństwa oraz sterować nimi. Być może dożyjemy dnia, w którym robot po dostrzeżeniu mokrej plamy na podłodze będzie w stanie ją usunąć, jednak technologia nie jest jeszcze na tym etapie rozwoju.
System musi być zawsze czujny
Bezpieczeństwo to taki obszar, w którym pracodawcy muszą udowodnić, że zależy im na zdrowiu pracowników. Bezpieczeństwo jest ważniejsze od pensji, opieki zdrowotnej czy programów emerytalnych. Bezpieczeństwo w pracy i drodze do domu jest jedynym sposobem na zapewnienie radości z wydawania zarabianych pieniędzy.
Ponieważ systemy bezpieczeństwa składają się z układów logicznych i coraz lepszych czujników, są one zasadniczo w ciągłym trybie czuwania. Ludzki system wykrywania niebezpieczeństw powinien być równie czujny, a jego zdolności percepcyjne doskonalone.
Bob Vavra, redaktor naczelny Plant Engineering
