Od pewności działania pasów napędowych zależy ciągłość pracy maszyn i urządzeń przemysłowych. Jakie zatem mogą wystąpić uszkodzenia pasów oraz czy można im zapobiec? Czy prawidłowo montując pas, właściwie go eksploatując i konserwując, wydłuża się jego trwałość?
Jak wiadomo, każdy pas został zarówno zaprojektowany, jak i wyprodukowany z myślą o konkretnym zastosowaniu. Stąd też w procesie związanym z doborem pasa istotne są nie tylko jego wymiary, ale również odpowiedni materiał wykonania. Chodzi przede wszystkim o uwzględnienie dużych obciążeń, czy też działania substancji agresywnych. Warto zatem dokładnie sprawdzić pochodzenie pasa. Nie jest to łatwe, bowiem nieoryginalne pasy z zewnątrz wyglądają niemal identycznie w porównaniu z oryginalnymi produktami. Co prawda nieoryginalny pas po zamontowaniu będzie pracował, ale z czasem może dojść do pogorszenia stanu powłoki pasa i jego rozciągnięcia, co w konsekwencji spowoduje poślizg napędu.
Rodzaje uszkodzeń pasów
Zdarzyć się może, że pas w maszynie ulegnie zerwaniu po niedługim czasie pracy. Przyczyną takiej sytuacji często jest naderwanie pasa przy jego nakładaniu na koło pasowe, dostanie się ciał obcych do napędu lub jego gwałtowne zatrzymanie. Jeżeli na pas oddziałuje smar, olej lub inne chemikalia, może dojść do odklejenia tkaniny owijkowej lub spęczenia gumy. Zdarzyć się mogą stwardnienia i pęknięcia owijki pasa. Bardzo często są one spowodowane silnym działaniem kurzu oraz zbyt wysokiej temperatury.
Pasy mogą naciągać się nierównomiernie. Przyczyną takiej usterki często są wadliwie wykonane rowki kół. Zdarza się, że nierównomierne naciąganie pasów spowodowane jest złożeniem zestawu z pasów o złej jakości.
Nie należy ignorować silnych drgań pasów. W takim przypadku warto zwrócić uwagę na zbyt małe naprężenia pasa, niewyważenie koła rowkowego, przeciążenia napędu czy też nieprawidłowy kąt rowka.
Jeżeli pasy będą się skręcały, należy zadbać o sprawdzenie prostoliniowości ustawienia kół. Przyczyną skręcania pasów może być również niewłaściwy profil paska lub rowka oraz przeciążenie napędu. W momencie gdy pas spada z kół, konieczne jest jego naprężenie. Jeżeli pas będzie spadał ponownie, problem może rozwiązać zwiększenie częstotliwości przeprowadzania czynności kontrolnych, podczas których sprawdzany jest naciąg napędu.
Częstą usterką w pracy pasów jest pojawianie się miejscowych starć powierzchni bocznych. Mogą one wystąpić, jeżeli pas nie będzie prawidłowo naprężony lub gdy będzie się blokowało koło napędzane. Jednostronne zużycie pasa na powierzchni bocznej może być skutkiem zbyt dużej odległości osi kół pasowych.
Zdarzyć się może, że w przekładni uwzględniono zbyt małą średnicę rolki napinającej. Efektem mogą być wtedy poprzeczne pęknięcia pasa na spodniej stronie. Uszkodzenie tego typu często spowodowane jest zbyt dużym poślizgiem, działaniem substancji chemicznych lub nadmiernym naprężeniem pasa. Może dojść do wcześniejszego zużycia powierzchni bocznych na całej długości pasa. W takim przypadku należy sprawdzić, czy moment rozruchowy nie jest zbyt duży lub czy nie występują krótkotrwałe przeciążenia przekładni.
Podczas okresowych czynności kontrolnych należy sprawdzić, czy pas nie trze o jeden z elementów maszyny. Konsekwencją mogą być bowiem wyżłobienia powierzchni bocznej na całej długości pasa.
Jak prawidłowo zamontować pas
Przy montażu najlepiej nie używać przyrządów pomocniczych. Montaż najlepiej przeprowadzić ręcznie z uwzględnieniem możliwie najmniejszego rozstawienia kół. Po nałożeniu pasów istotny jest ich naciąg. W pierwszej kolejności powinna być uruchomiona nieobciążona przekładnia. Jeżeli instalowany jest pas klinowy, to należy zadbać o jego dokładne przyleganie do ścianek rowka. Konieczne jest możliwie jak najszybsze przeprowadzenie oraz ewentualne wyregulowanie pasa. Nowy pas podczas pierwszych godzin pracy może ulec rozciąganiu, stąd też warto sprawdzić naciąg oraz ewentualnie go skorygować. Przy składaniu napędu koło napędzające musi być tak poruszone, aby pasek mógł być zamocowany w swoim rowku ręcznie. Pamiętać należy, aby nie używać zbyt dużej siły przy nakładaniu pasa. W momencie gdy pasek jest już umieszczony w rowku, należy koło napędowe obrócić w odwrotną stronę, w stosunku do normalnego kierunku ruchu. Tym sposobem zyska się właściwe naprężenie paska. Przekładnia pasowa powinna być zabezpieczona osłoną. Zapewni ona ochronę przed zanieczyszczeniami i uszkodzeniami mechanicznymi, szczególnie w warunkach przemysłowych.
Przechowywanie i eksploatacja pasów
Pewne warunki powinny być uwzględnione przy przechowywaniu pasów. Nie mogą one bowiem mieć kontaktu z gorącymi rurami i z bezpośrednim nasłonecznieniem. Pasów nie należy ciasno wiązać.
Podaje się, że przekładnie pasowe wymagają jedynie regulacji i w zasadzie nie ma potrzeby przeprowadzania czynności związanych z konserwacją. Uwzględniając jednak kilka czynników, można wydłużyć trwałość pasa. W pierwszej kolejności należy zadbać o odpowiednie wyczyszczenie pasa, który uległ zabrudzeniu. Nie można do czyszczenia używać ostrych przedmiotów, czyli papieru ściernego lub szczotek drucianych. Rzecz jasna, nie można stosować również agresywnych środków chemicznych. Dobrym środkiem przeznaczonym do usuwania zabrudzeń z pasów jest mieszanina gliceryny i spirytusu w stosunku 1:10.
Koło pasowe przekładni musi być dokładnie dopasowane do wymiarów przekroju pasa. Kluczową rolę odgrywa gładka powierzchnia robocza kół pasowych. W szczególności powinny być one czyste. Ważne jest wcześniejsze usunięcie ewentualnych środków chemicznych, które mogłyby przyczynić się do zwiększenia poślizgu pasa.
Jeżeli podczas przeglądu zostanie wykryte uszkodzenie koła pasowego, konieczna jest jego natychmiastowa wymiana. Tym sposobem zmniejszy się ryzyko wystąpienia awarii przekładni.
Ustawianie przekładni pasowej
Ustawianie wałów w przekładni pasowej jest konieczne do zapobiegania ścieraniu pasów lub rowków kół pasowych. Pamiętać należy, że trwałość pasa w dużej mierze zależy od stopnia jego naprężenia. Jeżeli pas jest zbyt luźny, to może dojść do jego przegrzania, a w konsekwencji do szybszego zużycia. Konsekwencją jest także nadmierne obciążenie łożysk wałów.
Na trwałość przekładni z pasami klinowymi zdecydowany wpływ ma odpowiednie dobranie pasa. Przy mniejszych obciążeniach wystarczy jeden pas, a gdy przekazywane są większe moce, zastosowanie znajduje kilka równoległych pasów klinowych. Jeżeli używany pas jest zbyt wąski, dochodzi do zjawiska jego wpadania w głąb rowka koła pasowego. W efekcie powierzchnia styku nie jest w stanie zapewnić wystarczającego tarcia. Moc może być więc niedostatecznie przekazywana. Częstym skutkiem jest również nadpalenie pasa. Jeżeli zostanie dobrany zbyt szeroki pas, to nie będzie zagłębiał się on wystarczająco, przez co powierzchnia styku paska i rowka będzie zbyt mała.
Na trwałość pasa zdecydowany wpływ ma także odpowiednie ustawienie napędu ze sprzęgłem. Przede wszystkim chodzi o wyeliminowanie odchyłek od ustawień wałów. Ewentualne odchyłki kątowe w dużej mierze wpływają na łożyska i sprzęgło oraz są przyczyną wibracji i wczesnego zużycia pasa.
Ważne jest, aby przy okresowych czynnościach kontrolnych sprawdzać stan zużycia pasa oraz jego długość. Jeżeli dojdzie do uszkodzenia jednego z pasów w przekładni wielopasowej, należy wymienić wszystkie pasy. Istotne jest, aby przy ustalaniu długości pasa nie brać pod uwagę wcześniej używanych długości pasa.
Na rynku dostępne są preparaty, które są przeznaczone do wzmocnienia siły ciągu pasa, tym samym zapobiegają jego ślizganiu, spowodowanemu ciepłem, zimnem, pyłem lub wilgocią. Podkreśla się, że substancje tego typu w zdecydowany sposób wydłużają trwałość pasa. Na przykład preparat Loctite 8005 to produkt aerozolowy, który może być zastosowany do wszystkich rodzajów pasów. Substancja ta stosowana jest do pasów klinowych i płaskich, wykonanych z gumy, skóry lub tkaniny. Istotną cechą produktu jest łatwe nanoszenie. Zwraca się uwagę, że produkt jest w stanie zapewnić ochronę pasa przed starzeniem.
Autor: Damian Żabicki
