Obecnie w wielu przedsiębiorstwach proces utrzymania ruchu nie jest traktowany jako strategiczne działanie biznesowe. Jednak w ciągu ostatniej dekady wyraźnie dało się zaobserwować, że utrzymanie ruchu ma ogromny wpływ na zyskowność przedsiębiorstwa.
Sytuacje, w których wydaje się on nie mieć wpływu na dochody przedsiębiorstwa, są zazwyczaj spowodowane tym, że utrzymanie ruchu nie było w nich nigdy opracowane w sposób strategiczny. Niepowodzenie integracji wszystkich urządzeń wchodzących w skład procesu przemysłowego prowadzi do nadmiernych wydatków, a w konsekwencji – do spadku zyskowności.
Zintegrowane podejście do zarządzania procesem utrzymania ruchu
Zamiast powszechnego, fragmentarycznego podejścia do procesu utrzymania ruchu, zalecane jest podejście zintegrowane.
Do stworzenia właściwego procesu zarządzania utrzymaniem ruchu niezbędne są odpowiednie fundamenty. Aby osiągnąć sukces, należy wdrożyć podstawy PUR na wszystkich etapach procesu. Kiedy proces PUR jest właściwie umiejscowiony, wówczas wszystkie jego elementy, takie jak zapasy i zaopatrzenie, zarządzanie obiegiem dokumentów (ang. work flow), planowanie i ustalanie harmonogramu, skomputeryzowane systemy zarządzania konserwacją – CMMS (ang. Computerised Maintenance Management Systems) oraz szkolenia technologiczne i doskonalenie relacji interpersonalnych, umożliwią przejście do kolejnego etapu.
Posiadając odpowiednie dane, można skoncentrować się na własnej strategii zarządzania aktywami w zakresie optymalizacji finansów oraz obsłudze konserwacyjnej maszyn i urządzeń TPM (ang. Total Productive Maintenance), realizowanej wewnątrz całego przedsiębiorstwa przez operatorów i personel odpowiedzialny za utrzymanie ruchu. Kiedy ten etap zostanie już osiągnięty, wówczas cała reszta jest ciągłym doskonaleniem pozytywnej informacji zwrotnej – samooceny – oraz benchmarkingu, czyli procesu zbierania i opracowywania wyników, w trakcie którego wypracowane zostają wzorce, do których można odnosić dane otrzymywane z kolejnych, nowych badań; innymi słowy: procesu poszukiwania najlepszych rozwiązań.
Każdy z elementów procesu zapobiegawczego utrzymania ruchu ZUR jest istotnym składnikiem zintegrowanej strategii utrzymania ruchu (zob. wykres). Ze względu jednak na ograniczoną objętość niniejszego artykułu, nie możemy zająć się dogłębną analizą każdego z tych obszernych zagadnień, postaramy się jedynie omówić poszczególne etapy skutecznego wprowadzenia programu prognozowanego utrzymania ruchu.
Zapobiegawcze utrzymanie ruchu (ZUR)
Program procesu ZUR (ang. PM – Preventive Maintenance) stanowi kluczowe zagadnienie w każdej skutecznej strategii utrzymania ruchu. Redukuje on ilość doraźnych działań konserwacyjnych do poziomu, który zapewnia skuteczność pozostałych składników strategii utrzymania ruchu. Jednak większość przedsiębiorstw ma poważne problemy z programem ZUR. Badania dowodzą, że zaledwie 20% firm w Stanach Zjednoczonych uważa swój program ZUR za skuteczny.
Rys. Części składowe zintegrowanej strategii konserwacji, tworzą piramidę z zapobiegawczą konserwacją u podstaw.
Wyraźnie wskazuje to na fakt, że przedsiębiorstwa, jeśli mają osiągnąć jakikolwiek sukces w procesie zarządzania aktywami, muszą skupić się na podstawach utrzymania ruchu. Jak wynika z opracowań, 50% wszystkich awarii sprzętu w zakładach związanych jest z zaniedbaniem podstawowych zasad zapobiegawczego utrzymania ruchu, takich jak odpowiednie kontrole, regulacje czy smarowanie. Przeprowadzenie skutecznej konserwacji zapobiegawczej w przedsiębiorstwie zapewni mu 80% profilaktyki czynnej (PM – ang. Proactive Maintenance) i 20% (a nawet mniej) doraźnych działań konserwacyjnych (RM – ang. Reactive Maintenance). Kiedy przynajmniej taki stosunek zostanie osiągnięty, wówczas proces zarządzania aktywami stanie się bardziej wydajny.
Doraźne działania konserwacyjne, ze względu na swą nieefektywność, kosztują zwykle dwa do czterech razy więcej niż profilaktyka czynna. Ponieważ strategie zarządzania utrzymaniem ruchu ukierunkowane są na zwrot inwestycji ROI (ang. Return on Investment), czynnikiem krytycznym jest posiadanie podstaw skutecznego programu ZUR. Jeśli takie podstawy nie są właściwie rozwijane, wówczas wszelkie późniejsze działania nie zostaną zoptymalizowane i będą generować niepotrzebne koszty.
Narzędzia używane do PUR przeznaczone są do kontroli stanu urządzeń, nie zaś do badania uszkodzonego sprzętu. Ponieważ zarząd przedsiębiorstwa może nie chcieć inwestować w technologię, która ma na celu skorygowanie problemu związanego z zaniedbaniem podstaw, niezwykle istotną kwestią jest wprowadzenie skutecznego programu zapobiegawczego utrzymania ruchu.
Zapasy i zaopatrzenie
Element procesu zapobiegawczego utrzymania ruchu dotyczący zapasów i zaopatrzenia musi koncentrować się na dostarczaniu odpowiednich części we właściwym czasie dla przeprowadzanych napraw i konserwacji. Celem takiego działania jest posiadanie wystarczającej liczby części zapasowych – ani za mało, ani zbyt dużo.
Niezwykle ważne jest, by posiadać właściwe części. Aby zmniejszyć budżet przeznaczony na zapasy, często wykorzystuje się promocyjne oferty i kupuje części zapasowe po niższych cenach. Taka praktyka prowadzi niejednokrotnie do sytuacji, w której podczas wymiany, w ramach rutynowej konserwacji, instalowane są części niepełnowartościowe.
Takie podzespoły nie pracują tak wydajnie, jak części oryginalne, co prowadzi do zbyt częstych uszkodzeń. Wiele z symptomów zbyt częstych uszkodzeń może zostać wykrytych dzięki technikom prognozowania. Jednak przy nadmiernej liczbie podzespołów, które muszą być monitorowane, techniki te wymagają zbyt wielu informacji, co prowadzi do znacznych opóźnień w przeglądach, a w konsekwencji do awarii. W wyniku tego kierownictwo zakładu zaczyna zastanawiać się nad skutecznością programu prognozowania PUR, obcina fundusze na ten cel, a w końcu całe prognozowanie zredukowane zostaje do sporadycznych kontroli wyposażenia w razie doraźnego niebezpieczeństwa.
Nie zawsze konieczny jest zakup części u samego producenta OEM (ang. Original Equipment Manufacturer), czyli producenta wyrobów finalnych, ale wskazane jest nabywanie podzespołów o jakości prawie takiej jak oryginalne.
Zarządzanie obiegiem dokumentów oraz obserwowanie i rejestrowanie prac
Ten element strategii zarządzania utrzymaniem ruchu wymaga obserwowania i dokumentowania przeprowadzanych prac konserwacyjnych. Należy wykorzystywać system zarządzania pracami (ang. work order system) do obserwowania i rejestrowania wszelkich działań konserwacyjnych i technicznych, łącznie z PUR. Niezwykle istotne jest, aby podczas działań prognozowanych śledzić ilość zużytych środków. Jeśli nie zostanie to przeprowadzone, wówczas wszelkie dane przepadną i nie będzie można więcej dokonać rzeczywistych analiz.
Niestety, wiele firm rejestruje jedynie niewielki wycinek swoich działań konserwacyjnych i technologicznych, a praktycznie żadna nie rejestruje działań prognozowanych, dlatego ogromna część danych zostaje bezpowrotnie utracona. Kiedy nadchodzi czas przeprowadzenia analizy danych, okazuje się, że są one niekompletne i niedokładne. W wyniku tego kierownictwo nie może poprzeć swoich decyzji konkretnymi danymi, co skutkuje utratą zaufania do działu utrzymania ruchu.
Skuteczne planowanie i ustalanie harmonogramu istotne jest dla procesu prognozowanego utrzymania ruchu z dwóch powodów. Po pierwsze technicy utrzymania ruchu muszą mieć ustalony harmonogram działań związanych z PUR. Wymagania dotyczące środków przeznaczonych na program prognozowania muszą być zaplanowane i śledzone poprzez system zarządzania pracami oraz funkcje planowania i ustalania harmonogramu.
Po drugie program prognozowania będzie określał działania, jakie należy przedsięwziąć w zakresie wyposażenia, tak aby nie doszło do nieplanowanych awarii. Jeśli nie zostaną podjęte stanowcze kroki w zakresie planowania i ustalania harmonogramu tych działań, wówczas prace nie zostaną wykonane w określonym czasie, niezbędnym, by nie dopuścić do przewidywanej awarii. Naprawa zostanie wówczas przeprowadzona w trybie doraźnym, całe zaś wysiłki związane z prognozowaniem będą postrzegane przez wyższe kierownictwo jako niepotrzebny wydatek.
Wykorzystanie systemów CMMS/EAM
W każdym przedsiębiorstwie powinien funkcjonować komputerowy system zarządzania pracami konserwacyjnymi, umożliwiający swobodny przepływ danych. Oprogramowanie skomputeryzowanego systemu zarządzania konserwacją – CMMS (ang. Computerised Maintenance Management Systems) oraz zarządzania aktywami przedsiębiorstwa – EAM (ang. Enterprise Asset Management) kieruje omawianymi wcześniej funkcjami i dostarcza informacje niezbędne dla strategii zarządzania.
System CMMS/EAM jest zazwyczaj połączony z systemem prognozowania. W oprogramowaniu prognozującym istnieje zwykle połączenie, które pozwala zaalarmować odpowiednie służby, które zlecają wykonanie napraw rozpoznanych przez kontrole prognozowanego utrzymania ruchu. Wykonywaną pracę śledzi się za pośrednictwem systemu CMMS/EAM, który pozwala na umieszczenie danych w historii danego sprzętu, gdzie można przeprowadzić takie analizy, jak średni czas naprawy (MTTR – ang. Mean Time To Repair), średni czas pomiędzy awariami (MTBF – ang. Mean Time Between Failure) oraz całkowite koszty (wydatki i oszczędności). Obok przedstawiamy uproszczony schemat tego procesu.
Szkolenie technologiczne oraz doskonalenie relacji interpersonalnych
Technologia stosowana w działaniach utrzymania ruchu wymaga zatrudnienia osób, które nie tylko posiadają wiedzę techniczną, lecz również umiejętność pracy w zespole.
Rozwijanie umiejętności pracy w zespole może obejmować szkolenie ogólne (ang. diversity training), szkolenie z budowania zespołu (ang. team building training) oraz rozwoju osobistego (ang. personal development training), takie jak umiejętności trenerskie (coaching), zarządzania czasem (ang. time management skills) itd. Takie szkolenia w firmie umożliwiają holistycznie spojrzeć pracownikom na doskonalenie pracy całego przedsiębiorstwa, nie zaś tylko swojego działu. Te szkolenia pomagają pracownikom połączyć ich funkcje z celami firmy. Podstawową sprawą jest kwestia utrzymania ruchu w przedsiębiorstwie. Konieczne jest dokonanie oceny podstawowych umiejętności personelu działu utrzymania ruchu, ponieważ – jak wykazano w opracowaniach – ponad 50% wszystkich awarii sprzętu spowodowanych jest brakiem podstawowych umiejętności konserwacji. Kiedy zostaną one już zapewnione, wówczas można określić i wdrożyć nowy, wyższy poziom zaawansowanych technologii (takich jak PUR).
Wraz ze wzrostem umiejętności utrzymania ruchu w przedsiębiorstwie, uwaga koncentruje się na dziale eksploatacyjnym. Niezwykle istotna jest również ocena umiejętności pracowników w zakresie podstaw konserwacji maszyn, przy których pracują. Chociaż to szkolenie nie jest tak szczegółowe, jak w przypadku personelu utrzymania ruchu, to jednak należy traktować je poważnie i zapewnić znajomość podstaw konserwacji oraz jej prawidłowego zastosowania w praktyce.
Zaangażowanie w działania
Działy operacyjne, produkcyjne oraz maszynowe przejmują wyposażenie w takim zakresie, w jakim będą one chętne do wspierania wysiłków działów utrzymania ruchu i technicznych. Zaangażowanie w poszczególnych przedsiębiorstwach jest różne, jednak zazwyczaj obejmuje ono:
-
kontrolę urządzeń przed ich uruchomieniem;
-
dostrzeganie konieczności przeprowadzenia konserwacji;
-
rejestrację danych dotyczących awarii lub nieprawidłowego działania urządzeń;
-
przeprowadzanie niektórych podstawowych czynności serwisowych (np. smarowania);
-
okresową regulacja sprzętu;
-
czynności konserwacyjne (wspierane przez dział utrzymania ruchu).
Ustalenie, jakie działy są zaangażowane w utrzymanie ruchu, zależy od złożoności wyposażenia, umiejętności pracowników lub nawet umów związkowych.
Niezwykle istotne jest jednak, aby zrozumieć fakt, że zaangażowanie personelu obsługującego urządzenia związane z utrzymaniem ruchu nie ma na celu „zredukowania” personelu utrzymania ruchu. Celem jest uwolnienie pewnych zasobów utrzymania ruchu oraz środków technicznych, aby można było skoncentrować się na bardziej zaawansowanych technikach zarządzania utrzymaniem ruchu, takich jak PUR.
Proces prognozowanego utrzymania ruchu
Kiedy zasoby utrzymania ruchu oraz środki techniczne zostaną uwolnione przez zaangażowanie w eksploatację, należy je ponownie skoncentrować na technologiach prognozowania stosowanych w urządzeniach. W niektórych przypadkach monitorowanie stanu wyposażenia w czasie rzeczywistym stanowi część programu PUR. Na przykład urządzenie monitorujące wyposażenie może być połączone z systemem centralnego sterowania i nadzoru instalacji technicznych (BAS – ang. Building Automation System), rozproszonymi systemami sterowania (DCS – ang. Distributed Control System) bądź też systemami sterowników programowalnych PLC (ang. Programmable Logic Controller), wszystkie zaś parametry monitorowane są w środowisku czasu rzeczywistego.
Prognozowanie nie polega jedynie na zakupie dostępnej technologii, ale śledzeniu i nabyciu takiej technologii, która rozwiązuje lub osłabia notorycznie pojawiające się problemy związane ze sprzętem. Należy zaplanować kontrole prognozowania i ustalić dla nich harmonogram – z wykorzystaniem tych samych technik, co stosowane do ustalania harmonogramu zadań związanych z ZUR. Jak już wspomnieliśmy, wszelkie dane powinny być rejestrowane za pomocą połączenia z systemem CMMS/EAM.
Istnieją dziesiątki technologii PUR, niektóre z nich stały się praktycznie standardami przemysłowymi. Owe „standardowe” technologie obejmują analizę drgań, ultradźwięki, analizę oleju, zużycia materiału oraz termografię.
Jak widać, program PUR nie jest samodzielną strategią, ale musi być zintegrowany z całą strategią zarządzania aktywami. Kierownictwo przedsiębiorstwa powinno zdawać sobie sprawę z tego, że istnieją różne składniki strategii zarządzania aktywami, które aby były skuteczne, powinny być zintegrowane.
Jedynie dzięki zrozumieniu tego faktu zarządzanie konserwacją może wyeliminować straty i przynieść wymierne korzyści przedsiębiorstwu.
Informacje o autorze
Terry Wireman ma ponaddwudziestoletnie międzynarodowe doświadczenie jako konsultant-szkoleniowiec w zakresie przemysłowego utrzymania ruchu. Jest autorem wielu opracowań dotyczących praktyki i zarządzania konserwacją, przeprowadza równie ż częste prezentacje i szkolenia w college’ach i uniwersytetach, stowarzyszeniach technicznych i na konferencjach na całym świecie. Centrala przedsiębiorstwa w USA, GenesisSolutions, oferuje usługi konsultingowe w zakresie zarządzania aktywami oraz optymalizacji przeglądów i obsługi technicznej, technologii zarządzania aktywami przedsiębiorstwa oraz usług inżynieryjnych. Więcej informacji odnaleźć można na stronie internetowej przedsiębiorstwa www.genesissolutions.com.
Autor: Terry Wireman, analityk przemysłowy w firmie Genesis Solutions USA
