Węże techniczne – nowoczesne rozwiązania
Praktycznie w każdym zakładzie produkcyjnym korzysta się z różnego rodzaju węży technicznych. Transportuje się nimi ważne z punktu widzenia funkcjonowania zakładu substancje, w tym również niebezpieczne. Dlatego uszkodzenie węża lub jego połączeń może mieć poważne następstwa, nie tylko związane z przerwami w produkcji. Z tego powodu ważny jest nie tylko właściwy dobór węży, złączy i systemów połączeniowych, lecz także utrzymanie całej infrastruktury w należytym stanie technicznym.
Nowoczesne materiały i technologie wykorzystywane obecnie w produkcji węży oraz ich połączeń pozwalają uzyskiwać funkcjonalności i parametry techniczne do niedawna całkowicie niedostępne. Na rynku światowym działa obecnie kilkudziesięciu znaczących producentów węży do zastosowań przemysłowych. W opublikowanym w grudniu 2014 r. przez Freedonia Group badaniu ocenia się, że globalny popyt na wyroby z gumy będzie co roku rosnąć o 6,6% i w 2018 r. osiągnie wartość 158 mld dolarów, a węże będą najszybciej rozwijającym się segmentem produktów. Podobnie wzrost produkcji węży w najbliższych latach w USA prognozuje raport IBISWorld, opublikowany w połowie minionego roku. Zwrócono w nim uwagę na specjalistyczny charakter produkcji węży, co powoduje, że większość obiektów ma kilka mniejszych, ale wysoce zautomatyzowanych linii produkcyjnych, które okresowo są przezbrajane, by produkować zróżnicowany asortyment.
Dobór
Adrian Majchrowski z katowickiej firmy RONDO 2 Krystyna Scholz – producenta węży przemysłowych – zwraca uwagę, że poza określeniem: średnicy węża, ciśnienia lub podciśnienia pracy, ważne są też warunki pracy, takie jak temperatura, czynniki atmosferyczne i przede wszystkim dedykowany obszar zastosowań.
– Możemy położyć obok siebie pięć rodzajów węży tak samo wyglądających, które będą znacznie się różnić pod względem zastosowania – mówi Adrian Majchrowski.
Firma ma w ofercie przewody techniczne i węże przemysłowe z tkanin technicznych, węże metalowe oraz z tworzyw sztucznych. Węże z poliuretanu firma produkuje z dziewięciu różnych mieszanek poliuretanowych odpornych na ścieranie, o różnych grubościach ścianek i konstrukcjach. Na przykład: antyelektrostatyczne, przewodzące, odporne na ścieranie (używane do węży pracujących w strefach zagrożonych wybuchem) lub do pracy ciągłej o odporności temperaturowej 140°C albo z mieszanki granulatu poliuretanowego odpornego na hydrolizę i procesy gnilne (stosowana do węży nadmuchowych i wentylacyjnych przy silosach lub w maszynach zbierających liście i trawę). Jak mówi Adrian Majchrowski, węże poliuretanowe nie wszędzie można zastosować. W miejscach, gdzie mamy do czynienia z oparami chemicznymi, trzeba posłużyć się tabelą odporności chemicznej i dobrać węże chemoodporne, pamiętając o dodatkowych parametrach, jak temperatura pracy, ciśnienia, podciśnienia oddziaływanie UV. Popularne węże do transportu powietrza zanieczyszczonego to węże z PVC, które doskonale sprawdzają się jako węże odpylające, odciągowe do oparów kwasów i zasad. Firma produkuje też wyroby m.in. z silikonu, teflonu, TPE, tkanin temperaturoodpornych, ma w ofercie węże metalowe stosowane jako węże osłonowe, a także przesyłowe z uszczelnieniem w kilku typach, ze stali ocynkowanej i nierdzewnej.
Poza wymienionymi już zasadami dotyczącymi doboru węża, Bartłomiej Kłoda z firmy MiDaTech przypomina, że należy pamiętać o jego prawidłowym zamontowaniu, czyli odpowiednich końcówkach. Trzeba zwrócić uwagę, by nie był „przegięty”, tzn. był zachowany minimalny promień gięcia, przy którym wąż nie ulegnie uszkodzeniu. Należy pamiętać również o zachowaniu zasad BHP. Wąż powinien być tak zamontowany, aby nie zagrażał pracownikom oraz był do niego łatwy dostęp. Węże podczas pracy na podciśnieniu mogą o kilka procent zmniejszyć swoją długość, a przy nadciśnieniu wydłużyć się. Bartłomiej Kłoda radzi też, by w aplikacjach, w których węże są często przepinane, stosowane były wyroby jak najlżejsze (oczywiście, jeśli medium nie wyklucza tego parametru).
Warto zwrócić uwagę na środowisko, w jakim będzie pracował wąż. Nie zawsze jest tak, że warstwa zewnętrzna ma odporność na te same media co tuba wewnętrzna. Często zdarza się, że węże pracują w środowisku zaolejonym, w wysokiej lub niskiej temperaturze, np. na zewnątrz.
Z nowości w ofercie firmy warto wymienić produkt Milkflex Crush Resistant, przeznaczony dla przemysłu spożywczego i mleczarskiego. Jest to typowy wąż ssawno-tłoczny ze spiralą. Nie jest ona wykonana z drutu, tylko z tworzywa, co pozwala obniżyć masę produktu, a po przypadkowym przegięciu czy najechaniu kołem powraca do pierwotnego kształtu. Warstwa wewnętrzna nie ulega też przecięciu przez spiralę stalową i wąż może być nadal stosowany.
Natomiast Artur Kończanin, kierownik ds. handlowych w firmie EKO-PLAST, oferującej produkty marki PARKER, jest przekonany, że dzięki bardzo bogatym mieszankom gum węże Parkera cechują się wyższą niż konkurencja: elastycznością, odpornością na ścieranie, większą odpornością na ozon i mogą pracować w szerszym zakresie temperatur. Są też lżejsze, dzięki czemu łatwiej nimi operować. Jak dodaje, większość węży z oferty Parkera nie zawiera rakotwórczych nitrozamin, odpowiedzialnych za powstawanie chorób nowotworowych skóry oraz dróg oddechowych.
Artur Kończanin zwraca szczególną uwagę działów utrzymania ruchu na produkt wykonany z EPDM – PYTHON, mający wszechstronne zastosowanie. Jego dobre parametry użytkowe są wynikiem zastosowania dużej zawartości mieszanki gumy EPDM – aż 32%. Wąż ten został zaprojektowany z myślą o redukcji kosztów magazynowania. – Dotychczas trzeba było zakupić kilka krążków do kilku aplikacji – teraz wystarczy jeden wąż PYTHON, którym można transportować m.in. wodę (zimną i gorącą), sprężone powietrze i lekkie chemikalia. Ponadto jest antystatyczny, odporny na wibrację, elastyczny i lekki – mówi Artur Kończanin. Firma, poza sprzedażą węży przemysłowych i złączy, oferuje też zakute przewody, zgodnie ze specyfikacją klientów.
Trzeba zauważyć, że stale pojawiają się rozwiązania, które ułatwiają wykorzystanie i łączenie węży. Parker Hannifin np. oferuje system węży i złączek GlobalCore, który zmniejsza złożoność konstrukcji oraz potrzebę obsługi. Składa się on z pięciu węży hydraulicznych i dwóch serii złączek. Jest to kompleksowa rodzina produktów w zakresie najczęściej używanych klas stałego ciśnienia roboczego. Parametry systemu dwukrotnie przekraczają wymagania normy ISO 18752, co daje pewność poprawnej pracy w trudnych warunkach. System GlobalCore jest prosty i łatwo dobrać odpowiedni przewód na podstawie ciśnienia roboczego. Dobór złączki to tylko wybór pomiędzy serią 43/48 lub 77, w zależności od wybranego węża i ciśnienia roboczego.
Pielęgnacja, konserwacja i magazynowanie
Ze względu na różnorodność technologii i materiałów, z jakich wykonuje się węże techniczne, można wymienić tylko najbardziej uniwersalne zasady dbania o nie. Warto szczególnie zwracać uwagę na stan węży pracujących pod wysokim ciśnieniem roboczym lub gdy transportowane są w nich niebezpieczne ciecze i gazy. Przede wszystkim należy zachować staranność i ostrożność w obsłudze. Przy przemieszczaniu nie zaczepiać nimi o wystające elementy, nie ciągnąć po szorstkich powierzchniach (jeśli nie jest do tego specjalnie przystosowany) itp. Węże i ich końcówki należy chronić przed obciążeniami, do których nie zostały zaprojektowane. Oczywiście nie należy przekraczać dopuszczalnych ciśnień i lepiej, jeśli nie pracuje on stale przy górnej dopuszczalnej wartości ciśnienia. Szkodliwe są też gwałtowne zmiany ciśnienia. Nie służą żywotności węży wszelkie zagięcia, przejeżdżanie po nich przez ciężki sprzęt itp. W regularnych odstępach czasu warto przeglądać ogólny stan węży. Sygnałem ostrzegawczym mogą być miejscowe zmiany kształtu, wybrzuszenia, np. świadczące o uszkodzeniu zbrojenia, a także wszelkiego rodzaju uszkodzenia powierzchni. Warto robić próby hydrostatyczne, oczywiście z zachowaniem odpowiednich procedur i zasad bezpieczeństwa.
Producenci podają warunki, w jakich można węże przechowywać. Negatywnie na przechowywane węże mogą wpływać takie czynniki, jak: temperatura, wilgotność, ozon, światło słoneczne, oleje, rozpuszczalniki, opary substancji chemicznych, ale też gryzonie i owady. Należy unikać składowania, w czasie którego będzie on poddany znacznemu naciskowi (np. przez kolejne warstwy). Węże w postaci zwojów lub bel należy przechowywać w ułożeniu poziomym.
Wiele materiałów, z których wykonane są węże, źle znosi wysokie i niskie temperatury. W literaturze fachowej zaleca się przechowywanie w temperaturach od plus dziesięciu do dwudziestu kilku stopni Celsjusza. Zaleca się też, by pomieszczenia były ciemne (ze względu na negatywny wpływ światła słonecznego) i suche.
Krajowi producenci i dostawcy
Poza wymienionymi już firmami na polskim rynku działa jeszcze kilkadziesiąt, w mniejszym lub większym stopniu wyspecjalizowanych firm, producentów i dostawców węży technicznych dla przemysłu. Niektórzy krajowi producenci węży mogą pochwalić się długą tradycją funkcjonowania na rynku, np. w Fabryce Węży Gumowych i Tworzyw Sztucznych „Fagumit” sięga ona 1908 r. Wtedy w Wolbromiu została utworzona fabryka wyrobów gumowych, przez wiele lat funkcjonująca pod nazwą Wolbromskie Zakłady Przemysłu Gumowego „Stomil”.
Jak zalecają przedstawiciele firmy „Fagumit”, ze względu na to, że węże mają różnorodne zastosowanie, również ilość i stopień komplikacji występujących przy ich doborze są bardzo duże. Wyboru powinny dokonywać osoby o odpowiedniej wiedzy o produkcie i instalacji, w jakiej ma on pracować. Właściwy dobór jest możliwy tylko wówczas, gdy ma się dostateczny zbiór informacji o warunkach pracy węża.
Firma oferuje ponad 50 rodzajów węży ssawnych i tłoczonych oraz z PVC, które spełniają wymagania polskich i europejskich norm oraz znajdują zastosowanie we wszystkich gałęziach przemysłu (motoryzacja, rafinerie, huty, kopalnie, stocznie, zakłady chemiczne i spożywcze itp.). Fabryka może też produkować wyroby specjalnego przeznaczenia.
Również długą, bo ponad 90-letnią, tradycją mogą poszczycić się Bydgoskie Zakłady Przemysłu Gumowego „Stomil”. Jest to jedyny producent węży hydraulicznych w Polsce. „Stomil” dostosowuje się do wymagań rynku – zmienia asortyment oraz zdobywa kolejne certyfikaty dla produktów i realizuje nowe inwestycje.
Na polskim rynku działają też firmy wyspecjalizowane w dystrybucji tego rodzaju produktów. Przykładem jest Tubes International, zajmująca się sprzedażą profesjonalnych rozwiązań w zakresie węży i złączy przemysłowych oraz przewodów hydrauliki siłowej dla wszystkich gałęzi przemysłu. Firma została założona w 1993 r. i od początku działalności oferuje specjalistyczne rozwiązania z zakresu węży i złączy przemysłowych. Firma sprzedaje produkty i usługi poprzez własną sieć sprzedaży. Współpracuje z renomowanymi producentami z całego świata, co zapewnia możliwość oferowania wyrobów spełniających wymogi pod względem technicznym, bezpieczeństwa i ochrony środowiska. Firma wdrożyła system zarządzania jakością – zgodny z normą ISO 9001:2008 i certyfikowany przez organizację DNV. Natomiast potwierdzenie kompetencji w zakresie wyrobów spawanych stanowi certyfikowany przez TDT-CERT system jakości zgodny z ISO 3834-2:2007. Firma ta ma też uprawnienia Transportowego Dozoru Technicznego do wytwarzania, naprawy i modernizacji przewodów elastycznych, stanowiących wyposażenie zbiorników transportowych oraz urządzeń do ich napełniania i opróżniania, a także uprawnienia Wojskowego Dozoru Technicznego do wytwarzania, naprawy i modernizacji urządzeń do napełniania sprzętu wojskowego. Tubes International otrzymała Natowski Kod Podmiotu Gospodarki Narodowej – 1767H.
W ofercie firmy znajdują się przewody ciśnieniowe, które zgodnie z wymaganiami dyrektywy ciśnieniowej (97/23/WE) znakowane są symbolem CE oraz wystawiana jest deklaracja zgodności WE – Moduł A1 Certyfikowany przez UDT-CERT (1433).
Obecnie firma poleca np. wąż do pary Steam Star/6. Jest to wąż tłoczny, przeznaczony do przewodzenia pary nasyconej, o dobrej odporności na wysoką temperaturę, ścieranie, warunki atmosferyczne oraz ozon. Jego warstwa wewnętrzna wykonana jest z czarnej, gładkiej gumy EPDM, a wzmocnienie stanowi kord syntetyczny. Warstwę zewnętrzną wykonano z czarnej, gładkiej gumy EPDM, odpornej na wysoką temperaturę, ścieranie, ozon, warunki atmosferyczne. Zakres temperatury pracy wynosi od -40°C do +170°C. Produkt przeznaczony jest do stosowania np. w przemyśle chemicznym i petrochemicznym.
Od 2001 r. firma rozpoczęła ekspansję na rynki zagraniczne, m.in. w Czechach, na Ukrainie, w Słowacji, na Litwie, w Rosji, Kazachstanie, Iraku i Norwegii. W 2007 r. powstał oddział produkcyjny w Białymstoku, wykonujący końcówki specjalne.
Niektórzy producenci wyspecjalizowali się w pewnych rodzajach węży. Przykładem jest, znany również w Polsce, niemiecki producent węży wentylacyjnych Masterflex. Firma oferuje bogaty asortyment węży technicznych, wykonanych przy wykorzystaniu takich materiałów, jak: telon, kapton, viton, noepren, hypalon, silikon, kynar, santopren, PVC oraz PUR o odporności na ścieranie większej o 30% od większości tworzyw oferowanych na rynku według normy DIN 53516 (zgodnie z informacjami, jakie podaje producent).
Bohdan Szafrański jest od początku lat 90. związany z branżą informatyczną. Ukończył studia podyplomowe z zakresu informatyki i telekomunikacji na Politechnice Warszawskiej. Zajmował się zagadnieniami normalizacyjnymi w Polskim Komitecie Normalizacyjnym. Publicysta, dziennikarz. Obecnie publikuje m.in. w prasie specjalistycznej skierowanej do służb utrzymania ruchu w przemyśle.
Autor: Bohdan Szafrański
