Drabiny do zadań specjalnych

Jak wykorzystać ich potencjał w przemyśle?

Zapewnienie bezpieczeństwa pracownikom jest jednym z kluczowych obszarów zarządzania procesem produkcyjnym. Jest to zadanie tym trudniejsze, im więcej stanowisk pracy oraz ciągów komunikacyjnych w fabryce usytuowanych jest wysoko nad podłożem. A takich rozwiązań nie da się uniknąć.

Jak przygotować bezpieczne miejsce pracy na wysokości? W jaki sposób zapewnić pracującym komfortowy dostęp do wysokich maszyn, zawieszonej pod sufitem aparatury pomiarowej czy usytuowanych nad liniami technologicznymi ciągów pieszych? Rozwiązaniem są drabiny specjalne oraz pionowe. Oto, w jakich sytuacjach warto po nie sięgnąć.

Bezpieczeństwo w przemyśle do poprawy

Choć zgodnie z koncepcją Przemysłu 4.0 sektor przemysłowy dąży to automatyzacji i cyfryzacji procesów, a tym samym ograniczenia udziału w nich człowieka, to jego rola wciąż pozostaje ogromna. Dlatego jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy, niezależnie od wielkości zakładu i liczby zatrudnionych pracowników, jest przygotowanie stanowisk roboczych, wyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej oraz opracowanie systemu pracy, który zapewni podwładnym jak najlepsze – pod względem bezpieczeństwa, komfortu i ergonomii – warunki do wykonywania codziennych zadań. A te niejednokrotnie zobowiązują do pracy kilka, a nawet kilkanaście metrów nad podłożem lub do częstego przemieszczania się po usytuowanych wysoko ciągach komunikacyjnych.

Z opublikowanych przez GUS danych dotyczących wypadków przy pracy w 2018 r. wynika, że bezpieczeństwo pracy w Polsce rośnie – w zeszłym roku zgłoszono 84 304 nieszczęśliwe zdarzenia, czyli o 4,6% mniej niż w analogicznym okresie poprzedzającego roku. Zmniejszyła się także, i to aż o 22,3%, liczba wypadków ze skutkiem śmiertelnym.

Niestety, statystyki te nie oddają sytuacji w sektorze przetwórstwa przemysłowego, który od wielu lat utrzymuje się w pierwszej trójce z najwyższą zgłoszoną liczbą wypadków ze skutkiem śmiertelnym. W 2018 r. odnotowano ich aż 45 – to o 2 więcej niż w 2017 r., co uplasowało ten sektor na drugim miejscu, po budownictwie.

Przyczyn takiej sytuacji jest wiele. Praca produkcyjna wiąże się z obsługą różnorodnych, często skomplikowanych maszyn, urządzeń technicznych oraz narzędzi ręcznych. Bezpieczeństwo pracowników w bardzo dużym stopniu zależy więc od tego, w jakiej są one kondycji, czy regularnie przechodzą obowiązkowe badania techniczne i czy pracownicy wiedzą, w jaki sposób prawidłowo je obsługiwać. A jak pokazują dane GUS, dwie najczęstsze przyczyny wypadków to nieprawidłowe zachowanie się pracownika (60,8%) oraz niewłaściwy stan czynnika materialnego (8,5%). Sytuacji na pewno nie poprawia towarzyszący tej branży pośpiech, który sprawia, że pracownicy często poszukują możliwości skrócenia lub ułatwienia sobie codziennych obowiązków. Zapominają o podstawowych zasadach bezpieczeństwa, doprowadzając w ten sposób do niebezpiecznych dla zdrowia i życia zdarzeń.

Wpływ na bezpieczeństwo pracowników ma także organizacja pracy, która często wymaga od nich wykonywania zadań wysoko nad podłożem, a to zawsze stwarza dodatkowe zagrożenie. Jak je ograniczyć? Stosując odpowiednie konstrukcje, które – dzięki dopasowaniu do warunków otoczenia oraz wymagań użytkowników – zapewnią nie tylko bezpieczeństwo, ale i komfort podczas realizowanych prac.

Rozwiązania do niewielkich przestrzeni

Pomosty jezdne, platformy robocze albo schody aluminiowe z podestem – to konstrukcje będące podstawą bardzo wielu prac w zakładach przemysłowych. Zazwyczaj stanowią mobilne miejsca pracy na wysokości, ale mogą także pełnić jedynie rolę pomocniczą – ułatwiając dostęp do stanowisk pracy lub ciągów komunikacyjnych nad podłożem. I o ile – z uwagi na rozbudowaną konstrukcję – świetnie sprawdzą się w dużych fabrykach, gdzie ilość dostępnego miejsca nie jest niczym ograniczona, to na niewielkiej przestrzeni będą raczej bezużyteczne.

Najlepszą alternatywą stają się wówczas drabiny specjalne, wykonywane na indywidualne zamówienie. Jest to proste, ale bardzo skuteczne rozwiązanie, którego podstawową zaletą jest dopasowanie do warunków otoczenia oraz potrzeb użytkowników. Konstruktorzy pracujący nad tym rozwiązaniem poddają analizie oba kryteria i na jej podstawie projektują najbardziej optymalną pod względem użytkowym i bezpieczeństwa konstrukcję. Można zamówić wersję ze szczeblami lub stopniami, które są wykonywane z różnych materiałów, np. ograniczającej ryzyko poślizgnięcia kraty aluminiowej czy blachy perforowanej. Ich szerokość oraz głębokość ustalana jest indywidualnie.

Drabina specjalna może stanowić samodzielne urządzenie, montowane na stałe lub zawieszane czasowo, zapewniające dostęp do ciągów komunikacyjnych oraz stanowisk pracy usytuowanych nad podłożem. Może być również elementem rozbudowanych konstrukcji specjalnych, jako uzupełnienie niewielkich podestów lub dużych wygodnych platform roboczych. W zależności od wysokości oraz otoczenia można ją wyposażyć w haki do zawieszenia, podporę podtrzymującą, poręcz antypoślizgową malowaną proszkowo czy rolki jezdne, które – w razie konieczności – ułatwiają przemieszczanie konstrukcji. Sprawdzają się wszędzie tam, gdzie ograniczona przestrzeń nie pozwala na użycie pomostu jezdnego lub montaż rozbudowanego przejścia stacjonarnego, czyli przy obsłudze silosów (fot. 1), różnorodnych zbiorników lub platform transportowych.

Drabiny pionowe montowane na stałe do maszyn

Podstawowym zadaniem specjalistów ds. utrzymania ruchu jest zapewnienie ciągłości procesu produkcyjnego. W praktyce oznacza to utrzymanie w pełnej sprawności technicznej wszystkich wykorzystywanych w fabryce maszyn i urządzeń, a te, jak wiadomo, ulegają awariom. Należy im zapobiegać, prowadząc okresowe przeglądy oraz systematyczne prace konserwacyjne, które zapewnią bezproblemową dłuższą eksploatację maszyn, a w dłuższej perspektywie uchronią przedsiębiorstwo przed kosztami związanymi z ich naprawą lub zakupem nowych rozwiązań.

Niekiedy jednak usterek nie da się uniknąć. Wówczas dział UR jest odpowiedzialny za jak najszybsze zdiagnozowanie problemu i przystąpienie do jego rozwiązania. Może to zrobić samodzielnie lub, zazwyczaj, wzywa na miejsce producentów danego urządzenia, którego obsługa niejednokrotnie wymaga dostania się kilka metrów nad podłoże. Aby takie prace przebiegały sprawnie i bezpiecznie, w przypadku wysokich maszyn i urządzeń warto zastosować drabiny pionowe, które są mocowane do nich na stałe.

Mimo że drabiny pionowe są zwykle kojarzone z halami produkcyjnymi lub magazynowymi (stanowią integralną część ściany zewnętrznej, do której mocowane są w celach konserwacyjnych lub ewakuacyjnych), znajdują także powszechne zastosowanie wewnątrz zakładów przemysłowych. Stały montaż do maszyn i urządzeń zapewnia wygodny oraz bezpieczny dostęp do nich, stwarzając pracownikom komfortowe warunki pracy w zgodzie z obowiązującymi przepisami.

Drabiny pionowe sprawdzają się w fabrykach o gęstej zabudowie parku maszynowego oraz w wąskich przejściach w halach produkcyjnych. Mogą także stanowić bezpieczny dostęp do wysoko położonych platform roboczych (fot. 2), ciągów komunikacyjnych na wysokości (fot. 3) lub umożliwić wejście np. na dach wewnętrznej akumulatorowni, gdzie zainstalowano aparaturę sterującą systemem wentylacyjnym w zakładzie przemysłowym.

Wykorzystanie drabin pionowych zostało jasno określone normą PN-EN ISO 14122-4 – „Bezpieczeństwo maszyn. Stałe środki dostępu do maszyn. Część 4: Drabiny stałe”, a wymagania dotyczące samej konstrukcji nie różnią się w zbyt dużym stopniu od drabin mocowanych do budynków.

Oto najważniejsze wytyczne:

• wysokość konstrukcji – do wysokości 10 m stosuje się drabiny jednociągowe. Powyżej 10 m należy stosować konstrukcje wielociągowe, zaś maksymalna długość ciągu nie może przekraczać 6 m;
• pałąki ochronne – od wysokości ponad 3 m nad podłożem wymagany jest montaż pałąków ochronnych zabezpieczających przed upadkiem. Ich maksymalny rozstaw wynosi 1500 mm;
• odległość od maszyny – minimalna odległość drabiny od maszyny, do której została zamontowana, wynosi 150 mm;
• bezpieczne zejście – jeśli szczelina przy zejściu z drabiny jest większa niż 75 mm, należy ją zmniejszyć, montując dodatkowy stopień zejścia. Co więcej, w niebezpiecznych warunkach warto także stosować obustronne belki, które zabezpieczą użytkownika podczas zejścia z drabiny;
• kotwy mocujące – sposób mocowania drabin pionowych do maszyn i urządzeń jest kwestią indywidualną. Ich konstruktorzy na podstawie dokładnych obliczeń wyznaczają najbardziej optymalne miejsce montażu oraz wskazują instalację kotew, które jednak nie mogą być montowane rzadziej niż co 2000 mm. O tym, jaki rodzaj mocowań zostanie zastosowany, także decydują konstruktorzy;
• blokada przejścia – to element, który musi być zamontowany, by uniemożliwić korzystanie z drabiny osobom nieupoważnionym.

Co ciekawe, montaż drabiny pionowej wewnątrz fabryki może się odbywać nie tylko do samej platformy, ale także do sąsiadującej z nią ściany wewnętrznej budynku, gwarantując w ten sposób bezpieczne dostanie się na górę. Co ważne, taka drabina, mimo że montowana wewnątrz, traktowana jest dokładnie tak, jak drabiny mocowane na stałe do zewnętrznych systemów elewacyjnych i dlatego obowiązują ją te same przepisy i wytyczne konstrukcyjne.

Więcej drabin pionowych w przemyśle

Jak już zostało wspomniane, najczęstszy obszar aplikacyjny drabin pionowych to ściana zewnętrzna zakładu przemysłowego czy hali magazynowej (fot. 4). Ich głównym zadaniem jest zapewnienie osobom uprawnionym dostępu na dach w celu konserwacji znajdującej się na nim aparatury technicznej i pomiarowej, która coraz częściej instalowana jest na dachach płaskich zakładów przemysłowych. Sam dostęp w postaci drabiny niejednokrotnie jednak nie wystarcza i niezbędna okazuje się także konstrukcja przejść technicznych nad aparaturą, które wymagają unikalnego projektu oraz indywidualnego wykonania.

Sprawę dostępu na dach w celach konserwacyjnych reguluje rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU z 2002 r. nr 75, poz. 690, ze zm.). Mówi ono, że w budynkach o dwóch lub więcej kondygnacjach nadziemnych należy zapewnić wyjście na dach w celu przeprowadzenia kontroli urządzeń technicznych, jakie tam zainstalowano.

O prawidłową konstrukcję oraz montaż takich drabin warto zadbać już na etapie tworzenia projektu całego budynku. Jest to istotne przede wszystkim dlatego, by móc odpowiednio zaplanować kolejność prac budowlanych. Co prawda drabinę pionową da się zamocować na gotowym budynku, jednak w praktyce może się to wiązać z wieloma problemami, zarówno konstrukcyjnymi, jak i wykonawczymi, nie mówiąc o większych kosztach całej inwestycji. Z idealną sytuacją mamy więc do czynienia wtedy, gdy inwestor wraz z projektantem zadbali o uwzględnienie jej w projekcie. To pomoże nie tylko dostawcom drabin, którzy na czas zaprojektują i wykonają konstrukcję, ale i ekipie budowlanej, która uwzględni jej montaż na odpowiednim etapie prac.

Warto zwrócić na to uwagę w kontekście zaostrzających się przepisów dotyczących energooszczędności budynków. Od 2021 r. wszystkie nowe obiekty, również przemysłowe, będą musiały spełniać wymogi prawie zerowego zapotrzebowania na energię. To wielkie wyzwanie nie tylko dla producentów materiałów budowlanych, ale przede wszystkim dla konstruktorów oraz architektów. Nowe projekty będą musiały być pozbawione wszelkiego ryzyka związanego z występowaniem mostków termicznych, do których można zaliczyć np. miejsce mocowania drabin pionowych do elewacji budynku. Aby temu zapobiec, warto wykorzystać taki system mocowań ściennych, który pozwoli ograniczyć straty ciepła do minimum.

Zupełnie inaczej sytuacja wygląda z przejściami technicznymi – te z kolei mogą być zaprojektowane oraz wykonane dopiero po instalacji aparatury, którą mają osłaniać. Ponadto konstrukcje specjalistycznych przejść czy pomostów usytuowanych na dachu zakładu przemysłowego muszą być niezwykle lekkie, by dodatkowo nie obciążały dachu. Warto tutaj zastosować rozwiązania z aluminium.

Takie przejścia mają za zadanie osłaniać znajdującą się tam aparaturę i gwarantować serwisantom bezpieczny dostęp do niej. Są to zazwyczaj wszelkiego rodzaju czerpnie powietrza, systemy nawiewne czy klimatyzacji, instalacje odgromowe oraz instalacje gazowe, które wymagają okresowych kontroli oraz niezbędnych napraw. W przypadku różnych poziomów dachu fabryki takie przejścia pozwalają także dostać się do wnętrza budynku z niższego poziomu dachu lub mogą stanowić kontynuację drogi ewakuacyjnej lub przeciwpożarowej, prowadzącej z budynku na niżej położony dach.

Podsumowanie

Drabiny pionowe to niezwykle bogata grupa produktów, które sprawdzają się w wymagającym i zmiennym środowisku przemysłowym. Warto o nich pamiętać, planując dostęp do wysokich maszyn, ciągów komunikacyjnych czy w przypadku projektowania wyjść ewakuacyjnych z budynku. Możliwość indywidualnego dobrania wszystkich parametrów pozwoli dopasować każdą konstrukcję do indywidualnych wymagań.

Tomasz Świerżewski – Manager Sprzedaży Obszaru Professional w firmie KRAUSE, specjalizujący się w obszarze konstrukcji specjalnych i drabin mocowanych na stałe, przede wszystkim przy wielkopowierzchniowych inwestycjach budowlanych. Ostatnie 8 lat związany ściśle ze sprzedażą oraz rozwojem na rynkach krajowych i eksportowych – głównie krajów niemieckojęzycznych.