Wraz z poprawiającą się koniunkturą firmy coraz chętniej powiększają swój potencjał produkcyjny, jednak coraz poważniejszą barierą staje się brak wykwalifikowanych pracowników. Jak się okazuje, podwyższenie wynagrodzeń w wielu przypadkach nie rozwiązuje tego problemu.
Niedobór wykwalifikowanej siły roboczej to obecnie poważny problem, który dotyczy coraz większej liczby firm działających w Polsce. Źródłem tego problemu jest niedopasowanie popytu i podaży na rynku pracy, wynikające z kwalifikacji i kompetencji, a także nadążania za szybkimi zmianami koniunktury.
Poniżej przedstawiamy najważniejsze wnioski z badania dotyczącego niedoboru wykwalifikowanej siły roboczej w polskich zakładach przemysłowych, przeprowadzonego wśród czytelników magazynu Inżynieria i Utrzymanie Ruchu.
Źródła problemów
Zdaniem 54% uczestników badania główną przyczyną niedostatku wykwalifikowanej siły roboczej w zakładach pracy są pracownicy odchodzący na emeryturę, a co za tym idzie – brak wykwalifikowanej kadry mogącej zająć ich miejsce. Innymi istotnymi źródłami problemów są m.in.: ograniczenia budżetowe (38%), rozszerzanie produkcji i brak wykwalifikowanych pracowników do wypełnienia wakatów (37%), a także – mimo wakatów – brak aktywnych poszukiwań nowych pracowników (22%). Jak wynika z sondażu, 20% respondentów uważa, że istotną przyczyną niedostatku wykwalifikowanej siły roboczej w zakładach pracy jest rozszerzanie produkcji i brak funduszy na wypełnienie wakatów, a 15% twierdzi, że źródłem problemów jest słaba komunikacja pomiędzy kierownictwem a personelem. Ok. 15% respondentów jest również zdania, że przyczyną braków w kadrze jest brak szkolnictwa zawodowego, niskie kwalifikacje praktyczne absolwentów szkół wyższych o profilu technicznym oraz sztywne programy nauczania, które uniemożliwiają elastyczne reagowanie na potrzeby firm.
Braki w umiejętnościach
Na pytanie, w jakich obszarach młodsi pracownicy wykazują braki, uczestnicy badania odpowiadali, że są to przede wszystkim umiejętność rozwiązywania problemów oraz zarządzania projektem (ok. 50%). Zdaniem ok. 30% ankietowanych braki również uwidaczniają się w takich obszarach, jak: inżynieria, elektrotechnika, mechanika, produkcja, obsługa przyrządów, a także budowanie zespołu. Według ok. 20% sondowanych osób duże niedociągnięcia widoczne są również w komunikacji i prezentacji oraz opanowaniu podstawowych umiejętności. Z kolei obszarem, w którym młodsi pracownicy poruszają się w sposób najbardziej biegły, jest z pewnością komputer (ok. 30% wskazań).
Wpływ niedostatków w kadrze a prosperowanie firmy
Jak pokazuje rys. 1, wpływ niedoboru wykwalifikowanej siły roboczej przekłada się na działanie firmy. Skutkiem takiego stanu rzeczy są: zwiększona rotacja pracowników oraz słabsze zaangażowanie i motywacja pracowników (ok. 60%), mniejsza kreatywność i innowacyjność (ok. 50%), spadek konkurencyjności/produktywności (ok. 40%), a także ograniczenie możliwości świadczenia usług klientom (35%) i wyższe koszty wynagrodzeń (ok. 20%).
Warto podkreślić, że w przypadku 43% zakładów ankietowanych brak odpowiednio wykwalifikowanych pracowników miał istotny wpływ na powstrzymanie firmy od rozszerzenia działalności (rys. 2).
Środki zaradcze
W odpowiedzi na niedostateczną liczbę wykwalifikowanych pracowników firmy podejmują najczęściej następujące działania: rekrutacja on-line w Internecie oraz ogłoszenia w mediach (67%), korzystanie z agencji pośrednictwa pracy (63%), wdrożenie/zwiększenie szkoleń w miejscu pracy oraz kontakty ze szkołami technicznymi (31%), uruchomienie/rozszerzenie praktyk (17%), a także kontakty ze szkołami wyższymi (15%). Jak wynika z ankiety, w przypadku 7% zakładów nie zostały podjęte żadne działania mające na celu poprawę obecnej sytuacji.
W obliczu wyzwań
Za główne wyzwania związane z rekrutacją nowych wykwalifikowanych pracowników zostały uznane: brak odpowiednio wykwalifikowanych kandydatów (70%), brak doświadczenia kandydatów (52%), zbyt wysokie oczekiwania finansowe kandydatów (44%), brak jakichkolwiek kandydatów (30%), a także brak umiejętności komunikacyjnych (kompetencji miękkich), starzejący się pracownicy, brak zasobów finansowych na rekrutację oraz brak poparcia rekrutacji przez zarząd firmy (ok. 20% wskazań). Zdaniem ok. 10% respondentów innymi istotnymi wyzwaniami są m.in.: niechęć do zmiany pracy w obecnej sytuacji gospodarczej, niechęć do zmiany miejsca zamieszkania oraz roszczeniowość kandydatów, często nieadekwatna do ich kwalifikacji.
Warto działać wielokierunkowo
W związku z niedoborem wykwalifikowanej siły roboczej zdaniem respondentów warto podjąć dodatkowe kroki, takie jak: zwiększenie edukacji lub programów szkoleń (82%), podwyższenie płac początkowych i/lub wyrównania (68%) oraz przedstawienie kandydatom na początku ścieżki kariery zawodowej na każdym stanowisku (54%). W opinii ankietowanych warto by było zastanowić się nad zwiększeniem świadczeń związanych np. z opieką zdrowotną czy czasem wolnym (48%), poprawą warunków pracy (40%) oraz zwiększeniem liczby lokalizacji, gdzie ogłaszany jest nabór na określone stanowiska (30%).
Działanie wielokierunkowe mające na celu obsadzenie wolnych stanowisk kompetentnymi pracownikami jest szczególnie ważne z uwagi na fakt, że według przewidywań problem związany z niedoborem wykwalifikowanej siły roboczej z roku na rok będzie się zwiększał. Zdaniem 83% respondentów w ciągu najbliższych 3–5 lat należy spodziewać się pogorszenia tej sytuacji.
Podnoszenie kwalifikacji to podstawa
Jedną z metod podnoszenia kwalifikacji jest udział w szkoleniach. Zdaniem respondentów najlepsze efekty przynoszą szkolenia: wewnętrzne – organizowane w danej firmie (59%), zewnętrzne zamknięte – organizowane poza firmą, dla pracowników jednej firmy (44%), zewnętrzne otwarte – organizowane poza firmą, dla pracowników różnych firm (39%).
Warto dodać, że 75% ankietowanych przyznaje, że na szkolenia pracowników przeznacza się w ich zakładzie mniej niż 5% rocznego budżetu operacyjnego firmy. Z kolei w przedsiębiorstwach ok. 20% respondentów szkolenia kadry pochłaniają od 5 do 10% tegoż budżetu.
Na uwagę zasługuje fakt, że według ankietowanych istotną metodą podnoszenia kwalifikacji są również wykłady i konferencje (22%), a także symulacje i gry oraz przekazywanie wiedzy praktycznej młodym pracownikom przez ich doświadczonych kolegów (ok. 10%).
Podnoszenie kwalifikacji przynosi firmie wiele korzyści, z których na szczególną uwagę zasługują: dostosowanie kwalifikacji pracowników do aktualnych wymogów oraz zwiększenie efektywności i wydajności pracy kadry (70%). Z perspektywy uczestników badania duże znaczenie mają także takie aspekty, jak: zwiększenie lojalności pracowników i ich zaufania wobec firmy oraz zwiększenie motywacji pracowników (60%) i wzrost konkurencyjności firmy na rynku (50%). Ponadto co trzecia osoba uważa, że podnoszenie kwalifikacji przekłada się na podniesienie zdolności interpersonalnych pracowników, wzrost prestiżu firmy oraz zwiększenie zysków firmy na skutek poprawy efektywności pracy.
Pomoc z zewnątrz
W wyniku niedoboru wykwalifikowanych pracowników firmy zmuszone są do korzystania z outsourcingu w takich obszarach, jak: utrzymanie ruchu oraz automatyka i sterowanie (38%), prace inżynierskie (34%), a także informatyka w produkcji i zasoby ludzkie (23%). Jak deklaruje 20% respondentów, nawet w przypadku braków kadrowych w ich firmach nie praktykuje się zlecania firmom zewnętrznym żadnych usług lub działań.
Agata Abramczyk
