Jak w każdej dziedzinie, również w tej związanej ze smarowaniem pokutują przekonania, które niewiele mają wspólnego z rzeczywistością.
Mit 1. Wystarczy wymienić smar raz w roku
Zawsze należy zapoznać się z zaleceniami dotyczącymi smarowania, jakie podaje producent łożysk. Podane w nich okresy wymiany smaru i jego ilości posłużą za punkt wyjścia. Rzeczywista częstotliwość wymiany smaru może być jednak inna, zależnie od obciążenia, szybkości pracy łożyska, temperatury czy warunków zewnętrznych. Zastosowania związane z większą szybkością lub temperaturą oraz takie, w których występują znaczne zanieczyszczenia, mogą niekiedy wymagać częstej wymiany smaru, potencjalnie nawet co tydzień lub codziennie. Z drugiej strony zawieszonemu łożysku kulkowemu, działającemu z niewielką szybkością i przy niedużym obciążeniu, w czystym środowisku, rzeczywiście może wystarczyć wymiana smaru co rok albo co dwa lata. W niektórych zastosowaniach wymagane jest nadzorowanie i odpowiednie dostosowanie okresu wymiany i ilości smaru.
Wymiana smaru ma uzupełniać straty środka smarnego, które powstają wskutek rozpadu lub degradacji smaru spowodowanej rozkładem termicznym oleju utlenionego. Jeśli wymiana nie zostanie przeprowadzona, smarowanie zanika, a to prowadzi do zetknięcia powierzchni metalowych. Wymiana smaru w łożysku uzupełnia straty, dzięki czemu warstwa smarna zostaje zachowana.
Wtłoczenie nowego smaru do łożyska pomaga też w usuwaniu zanieczyszczeń. Wiele łożysk zawieszonych jest skonstruowanych w taki sposób, aby umożliwić smarowi wypełnianie wnęki łożyska jak najbliżej elementów tocznych. W miarę dodawania nowego smaru, stary smar jest wypychany z uszczelnień (jeżeli uszczelnienia są przystosowane do czyszczenia). Wypychany smar unosi ze sobą zanieczyszczenia i utrzymuje brud z dala od uszczelnień.
Mit 2. Należy zawsze dodawać smar tak długo, aż zacznie wypływać z uszczelnienia
Jeśli smar wtłaczany do łożyska zacznie wypływać z uszczelnienia, najprawdopodobniej oznacza to, że całkowicie wypełnił wnękę łożyska. Nadmiar smaru może zwiększyć temperaturę roboczą i wytworzyć tak duże ciśnienie, że uszczelnienie zostanie rozerwane. Z drugiej strony przy małej szybkości pracy łożyska lub jego znacznym zabrudzeniu, gdy zanieczyszczenia mogą się łatwo przedostawać do uszczelnienia, całkowite wypełnienie łożyska smarem może prowadzić do wzrostu sprawności. O tym, czy należy wypełnić całą wnękę łożyska, powinno decydować doświadczenie uzyskane przy pracy z konkretnym zastosowaniem.
Mit 3. Łożysko hałasuje, należy dodać smaru
Jeśli łożysko hałasuje, zapewne doszło do uszkodzeń wewnętrznych. Zwiększają się one z upływem czasu, co może prowadzić do katastrofalnej w skutkach awarii. Dodanie smaru może chwilowo zniwelować usterkę, jednak hałaśliwe łożysko należy dokładnie obserwować i wymienić przy pierwszej okazji.
Należy też zbadać przyczynę awarii za pomocą niezależnej lub zapewnianej przez producenta analizy uszkodzeń (przeprowadzenie analizy przez producenta wymaga jak najszybszego demontażu łożyska w celu ułatwienia dokładnej diagnostyki problemu).
Mit 4. Każdy smar jest dobry
W rzeczywistości smary różnią się od siebie. Niektóre mogą być niezgodne ze sobą z uwagi na obecność różnych zagęszczaczy (mydeł). Dwa niezgodne smary mogą po zmieszaniu zgęstnieć i stwardnieć lub stać się zbyt rzadkie i wypłynąć z łożyska. Na przykład w wielu silnikach elektrycznych stosuje się zagęszczacz polimocznikowy, podczas gdy niektóre zawieszone łożyska kulkowe zawierają zagęszczacz oparty na kompleksie litu. Te smary ledwo zachowują wzajemną zgodność i – zależnie od faktycznego składu – mogą nie współdziałać ze sobą. Smary różnych typów mogą też być niezgodne z uwagi na lepkość lub rodzaj zawartego oleju, więc zawsze zaleca się zasięgnięcie porady dostawcy smaru.
Mit 5. Wystarczy wtryskiwać smar przez smarowniczkę
Smarowniczki i końcówkę smarownicy ciśnieniowej należy zawsze czyścić. Dobrą praktyką jest zabezpieczanie końcówki smarownicy przez umieszczenie jej w kąpieli olejowej albo owijanie plastikową osłoną.
Czas działania zakładu i wskaźnik wykorzystania wyposażenia (OEE) mogą w dużej mierze zależeć od dobrego stanu stosowanych łożysk. Jeśli niektóre elementy wyposażenia nie osiągają założonego okresu sprawności, producent łożysk może dopomóc w doborze odpowiedniego smaru i rozwiązywaniu problemów.
Autor: Ian A. Rubin
