Przeciwdziałanie wypadkom – instrukcje odcinania dopływu energi

Podczas prac instalacyjnych, eksploatacyjnych, serwisowych lub naprawczych maszyn, urządzeń, procesów i układów pracownicy są narażeni na niekontrolowany kontakt z potencjalnie niebezpieczną energią. Amerykański urząd BHP – National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH) – do źródeł potencjalnie niebezpiecznej energii zalicza m.in. prąd elektryczny, ruch mechaniczny, ciśnienie i ekstremalną temperaturę.

Procedury odłączania źródła energii i elementy oznakowania należy stosować wobec wszystkich rodzajów energii stwarzającej zagrożenie dla pracowników. Przedstawione na zdjęciu przywieszki powinny być zgodnie z instrukcją zakładane m.in. na szafkach bezpiecznikowych i zaworach sterujących 

Zapobieganie wypadkom śmiertelnym w miejscu pracy

W ramach programu oceny zagrożenia i przeciwdziałania wypadkom śmiertelnym (Fatality Assessment and Control Evaluation) NIOSH zbadał w latach 1982–1997, w 20 amerykańskich stanach, 1281 wypadków śmiertelnych w miejscu pracy. Raport NIOSH Alert (publikacja 99–110) informuje, że 152 zbadane przypadki miały miejsce podczas instalacji, serwisowania, eksploatacji lub naprawy maszyn, urządzeń, procesów czy układów lub gdy czynności te dotyczyły maszyn, urządzeń itp. znajdujących się w pobliżu. Spośród opisanych przypadków 82% wynikało z niepełnego odcięcia energii – poprzez odłączenie jej źródła, odizolowanie, zablokowanie lub rozproszenie (np. poprzez powrót części maszyny do pozycji wyjściowej czy odprowadzenie całego czynnika przez otwór upustowy). W kolejnych 11% przypadków nie odłączono dopływu energii do elementów służących do jej załączania i do punktów przerwania ciągłości połączenia obwodu zasilającego i nie oznakowano tego faktu stosowną tablicą ostrzegawczą. Pozostałe 7% wynikało z faktu, że przed rozpoczęciem prac nie sprawdzono, czy źródło energii zostało faktycznie odłączone.  


Urządzenia służące do odcinania dopływu energii powinny być zaopatrzone w informację o osobie lub osobach odpowiedzialnych.


W raporcie NIOSH-u mowa także o badaniu przeprowadzonym w latach 1973–1995 przez organizację United Auto Workers wśród swoich członków, opublikowanym w 1997 r. Wskazuje ono, że przyczyną 20% z 414 wypadków śmiertelnych w miejscu pracy były nieprawidłowe instrukcje bezpiecznej pracy przy źródłach potencjalnie niebezpiecznej energii, w języku angielskim określane jako lockout/tagout lub LO/TO (lockout – odłączenie dopływu energii, np. napięcia, tagout – założenie tablicy informacyjnej, przywieszki itp.). Raport informuje, że w wypadkach śmiertelnych rolę odegrała energia kinetyczna, potencjalna, elektryczna lub termiczna. Energię kinetyczną (lub szerzej: mechaniczną) mają ruchome elementy układów mechanicznych. Energia potencjalna charakteryzuje zbiorniki ciśnieniowe, układy hydrauliczne i pneumatyczne, sprężyny. Może zostać uwolniona w postaci energii kinetycznej, stwarzającej zagrożenie dla pracowników. Z kolei energia elektryczna pochodzi z nieruchomych urządzeń służących do jej wytwarzania lub przechowywania, jak akumulatory i kondensatory. Wreszcie energia termiczna, w zakresie bardzo niskiej lub bardzo wysokiej temperatury, pojawia się na skutek pracy mechanicznej, promieniowania, reakcji chemicznych lub oporu elektrycznego.