Przemysł spożywczy to jedyne w swoim rodzaju wyzwanie dla inżynierów. Producenci wykorzystujący środki smarne zawsze starają się ograniczyć ryzyko skażenia surowców, półproduktu oraz produktu końcowego. Skutki te są najbardziej dotkliwe w przypadku przemysłu spożywczego. Dlatego środki smarne stosowane w tym segmencie rynku znacznie różnią się od pozostałych, stosowanych w innych aplikacjach. Dodatkowo podlegają one niestandardowym normom.
Mimo dołożenia wielu starań, aby nie dopuścić do zanieczyszczenia wytwarzanej żywności smarami, czasem takie wypadki się zdążają. Konsekwencje zanieczyszczenia produktu spożywczego smarem są bardziej dotkliwe niż w innych przypadkach. Niewiele osób zdaje sobie sprawę, jak kosztowne mogą to być błędy. Poniżej kilka udokumentowanych przypadków:
- W 1996 roku w USA ponad 2 tony kiełbasy z indyka zostało wycofane ze sklepów ponieważ była ona zabrudzona smarem.
- W 1998 roku w Stanach Zjednoczonych ponad 220 ton wędzonej szynki zostało wycofane ze sklepów, ponieważ została ona zanieczyszczona środkiem smarnym poprzez kontakt ze smarem, a klienci zgłaszali „palący smak” w gardle w okresie do trzech godzin od zjedzenia produktu.
- W Turcji w 2000 roku wycofano 39 ton paczkowanych produktów z indyka. Konsumenci zauważyli dziwny zapach i odrzucający posmak produktu.
- W 2002 roku u duńskiego producenta mleka w proszku zanieczyszczono ponad 1100 ton mleka w proszku. Mleko skażone było pochodnymi ropy naftowej, które zawierały bardzo drobne cząstki żelaza. Zaniepokojenie wywołał jasnoszary odcień mleka. Zanieczyszczenie to dostało się do produkty z przekładni maszyny do pakowania.
Aby uniknąć podobnych zdarzeń National Sanitation Foundation (NSF) opracowała program oceny smaru. Każdy komponent środka smarnego jest badany przez tę instytucję na podstawie dokumentacji dostarczonej przez producenta smarów. Sprawdzane jest, czy środki użyte do produkcji badanego smaru są w wykazie dozwolonych substancji. Strona organizacji jest stale aktualizowana i zawiera informacje niezbędne dla producentów przetwórstwa żywności. Informacje te są dostępne pod adresem www.nsf.org.
Dodatkowo stworzono także klasyfikację USDA dla produktów mięsnych, drobiu i innych produktów spożywczych. Rodzaje smarów w przetwórstwie żywności podzielono na kategorie w oparciu o prawdopodobieństwo kontaktu z żywnością. USDA stworzył klasy H1, H2 i H3. Zarejestrowanie nowego smaru w jednej z tych klas zależy od składników zastosowanych w preparacie. Oznaczenia te są opisane, jako:
- H1 – smary stosowane w środowisku spożywczym, gdzie jest niewielka możliwość przypadkowego kontaktu z żywnością. Składniki smaru mogą zawierać jeden lub kilka z dopuszczonych olejów bazowych, dodatków i zagęszczaczy.
- H2 – smary wykorzystywane w urządzeniach i częściach maszyn w miejscach, gdzie nie istnieje możliwość kontaktu smar – produkt żywnościowy. Ponieważ nie ma ryzyka kontaktu z żywnością, smary w tej grupie nie mają zdefiniowanej listy dopuszczalnych składników. Nie mogą jednak zawierać metali ciężkich, takich jak antymon, arsen, kadm, ołów, rtęć lub selen. Ponadto smary nie mogą zawierać substancji rakotwórczych.
- H3 – smary znane jako rozpuszczalne lub jadalne. Są używane do czyszczenia i zabezpieczania przed korozją części maszyn i urządzeń mających bezpośredni kontakt z żywnością.
Zrozumienie różnic między klasami H1, H2 i H3 oraz dokonywanie właściwego doboru smaru jest istotne dla bezpieczeństwa produkcji żywności i niezawodności maszyn.
Smar stosowany w produkcji żywności musi także spełniać szereg innych wymagań. Jednym z nich jest odporność na wymywanie przez wodę w aplikacjach, gdzie mamy do czynienia z częstym przepływem wody. Przykładem takiego smaru jest SKF LGFP 2. Sklasyfikowany został jako produkt w kategorii H1, zgodny ze wszystkimi istniejącymi wymaganiami dotyczącymi ochrony żywności. LGFP 2 ma doskonałe własności antykorozyjne i neutralną wartość PH. Typowe dla niego zastosowania to sprzęt piekarniczy, maszyny pakujące, łożyska przenośników, czy też rozlewarki do butelek.
Przetwórstwo spożywcze to także często praca aplikacji w warunkach wysokiego obciążenia. Takie warunki pracy wymagają smaru nie tylko odpowiedniego dla kontaktu z żywnością, ale także odpornego na pracę z wysokimi obciążeniami. W takich warunkach można zastosować smar SKF LGFB 2. Wykazuje on doskonałe parametry pracy przy wysokich obciążeniach oraz posiada certyfikat NSF H1 do stosowania w miejscach, gdzie nie można wykluczyć przypadkowego kontaktu z żywnością. Jego podstawowe ceny to odporność na drgania i utlenianie. Zapewnia także doskonałą ochronę przed korozją i wysoką odporność na działanie wody. Smar ten zalecany jest do użytku wszędzie tam, gdzie aplikacje pracują w warunkach wysokich obciążeń, dużych drgań lub obciążeń udarowych. Mogą to być mieszarki, piły, krajalnice lub np. napełniarki.
Niskie temperatury to kolejny z czynników, z którym musi sobie poradzić smar w procesie produkcji żywności. Smar firmy SKF oznaczony symbolem LGFL 1 posiada certyfikat NSF H1 oraz wykazuje doskonałe własności smarne w niskich temperaturach lub przy wysokich prędkościach. Typowym dla niego zastosowaniem są między innymi zamrażalnie tunelowe.
Każda aplikacja w przemyśle spożywczym ma swoje specyficzne wymagania. Smar dla takiej aplikacji powinien być dobrany z rozwagą, począwszy od częstotliwości i rodzaju bezpośredniego kontaktu z żywnością, na warunkach pracy tych aplikacji skończywszy. Niewłaściwy dobór środka smarnego może skutkować poważnymi problemami z jakością produktu oraz pracą samej aplikacji, jej bezawaryjnością.
Więcej informacji na ten temat w przedstawicieli SKF oraz u Autoryzowanych Dystrybutorów SKF, których lista znajduje się na stronie www.skf.pl
